نوشابه (soft drink) همان‌طور که از اسمش پیداست، یک نوشیدنی است که ترکیبات آن شامل آب گازدار، مواد شیرین‌کننده و اسانس می‌شود. این نوشیدنی به دلیل گازدار بودن و افزودنی‌های جذابش مشهور است.

نوشابه محبوب‌ترین نوشیدنی گازدار و قنددار است. نوشابه‌های گازدار را برای رفع عطش، همراه با غذا و افزایش انرژی می‌نوشیم. تا به حال به ترکیبات آن و تاثیراتی که بر بدن دارد، فکر کرده‌اید؟

بی‌شک تحقیق درباره نوشابه به شما در انتخاب آن بیشتر کمک می‌کند. در مقاله‎ی پیش رو، هر آنچه که باید از نوشابه بدانید را می‌خوانید و به تمام سوال‌های شما درباره نوشابه پاسخ داده می‌شود.

نوشابه را بیشتر بشناسیم

نوشابه یکی از محبوب‌ترین نوشیدنی‌های دنیاست. ایران یکی از کشورهایی است که بالاترین سرانه مصرف نوشابه را در جهان دارد. هرچند که از نظر میزان مصرف لبنیات در انتهای جدول جهانی قرار دارد.

لذت و خوشمزگی نوشابه بر کسی پنهان نیست. این نوشیدنی گازدار به قدری وسوسه‌انگیز است که واقعا نمی‌توان به راحتی از کنار آن گذشت و بی‌خیالش شد.

درباره فواید نوشابه

در اینکه نمی‌توان مصرف این نوشیدنی را کنار گذاشت با شما هم‌عقیده هستیم، منتها زیاده‌روی در نوشیدن آن را رد می‌کنیم. چاقی، پوکی استخوان، بیماری‌های قندی، اختلالات گوارشی و پوسیدگی دندانی می‌تواند بخشی از عوارض زیاده‌روی در مصرف نوشابه باشد. پس بهتر است برای اینکه بتوانید همیشه بنوشید، گزیده و کم بنوشید. جالب است بدانید که مصرف به اندازه آن به هضم غذاهای چرب و سنگین کمک می‌کند.

مگر نوشابه هم خاصیت دارد؟ برای چه کسانی مفید است؟ مطالعه مقاله فواید نوشابه برای بدن چیست؟، فقط 2 دقیقه زمان شما را می‌گیرد.

مخترع نوشابه کیست؟

سرچشمه نوشابه در تولید نوشیدنی‌های دارای طعم میوه نهفته است. در خاورمیانه‌ی قرون وسطایی، انواع نوشابه‌ها با طعم میوه وجود داشت و اغلب با ترکیباتی مانند شکر و عسل شیرین می‌شدند. سایر افزودنی‌های رایج مثل لیمو، سیب، انار، تمبر، عناب، مشک، نعنا و یخ بود. نوشیدنی‌های خاورمیانه بعداً در اروپای قرون وسطایی رواج یافتند، به‌طوری‌که کلمه “شربت” از عربی گرفته شده است.

یکی دیگر از انواع اولیه نوشابه، لیموناد بود که از آب و آب لیمو شیرین شده با عسل، اما بدون آب گازدار ساخته شده بود.

اولین نوشیدنی غیرالکلی توسط شرکت فرانسوی “Limonadiers” اختراع شد. در اواخر سال 1600، این شرکت نوشیدنی، نوشابه‌ای از آب، آب‌لیمو و عسل را به بازار عرضه کرد. ورود گاز در نوشابه‌ها به دانشمند انگلیسی، جوزف پریستلی برمی‌گردد. وی راهی برای افزودن دی‌اکسیدکربن به آب کشف کرد.

اولین استفاده‌ از نوشیدنی گازدار در زمینه پزشکی بود. از سال 1820، طعم‌دار کردن نوشابه با زنجبیل، لیمو و کولا شروع شد.

در سال 1851 تولید “آبجو زنجبیل” آغاز شد و در سال 1885 اولین شرکت تولید نوشیدنی‌های غیرالکلی آمریکایی دکتر پپر تاسیس شد. در پی آن، افسانه کوکاکولا در 1886 و پپسی کولا در 1898 شکل گرفت.

تاریخچه نوشابه

شاید برایتان جالب باشد که بدانید نوشابه یکی از قدیمی‌ترین نوشیدنی‌های جهان است. از همان دوران باستان، رومی‌ها آب معدنی را به عنوان یک نوشیدنی مفید و ارزشمند استفاده می‌کردند.

در واقع آب معدنی گازدار را می‌توان اولین نوشابه در جهان دانست. برای نخستین بار هم این نوشیدنی که به آن آب گازدار گفته می‌شد، در سال 1809 در آمریکا تولید شد. آب، بی‌کربنات سدیم مخلوط با اسید و گاز از ترکیبات این نوشیدنی بودند.

بر روی نوشابه، نام‌های زیادی گذاشتند اما در بین اسامی که وجود داشت مثل: آب مرمر ‌(marble water)، آب شربت (Syrup water)  و آب گازدارشده (aerated water)، به نظر می‌رسید که نوشابه (Soft drink)بهترین و جذاب‌ترین نام برای آن باشد.

نوشابه از چه چیزی درست می‎شود؟

برای تهیه نوشابه ابتدا باید شربت خام تهیه کرد. شربت خام از آب گرم و شکر درست می‎شود. بعد از آن‌که شربت خام تهیه شد، به کمک فیلتر باید ناخالصی‌های آن را گرفت. سپس شربت آماده شده به مخازن تهیه شربت اصلی منتقل می‎شود و عصاره و اسید سیتریک برای تهیه نوشابه پرتقالی و اسید فسفریک برای تهیه کولا اضافه می‌شود. در مرحله‎ی بعد، سدیم به شربت اضافه می‏شود و به دستگاه مخلوط‌کننده شربت و گاز هدایت می‌شود.

طعم دهنده نوشابه چیست؟

مزه‌های نوشابه با توجه به افزودن نوع طعم‌دهنده و چاشنی مثل زنجبیل، لیمو و سایر میوه‌ها متفاوت می‌شد. نوع بسته‌بندی نوشابه هم به تبع زمان دستخوش تغییراتی شد. در اواخر دهه 50 میلادی، قوطی‌های نوشیدنی آلومینیومی وارد بازار شدند.

در دهه 70 میلادی، بطری‌های پلاستیکی سبک وزن و مقاوم به شکستن معرفی شدند و در دهه 90 میلادی نوشابه‌ها در پت‌های پلاستیکی عرضه شدند. اما چه شد که یک گیاه به نام کولا سر از نوشابه درآورد؟

داستان از این قرار است که بومی‌های بولیویایی و کارگران آفریقایی تبار از برگ‌ها و دانه‌های کولا به‌عنوان محرک و برطرف‌ کننده خستگی استفاده می‌کردند. همین موضوع باعث شد که داروسازان در دهه 1880 میلادی به این ویژگی گیاه کولا پی ببرند و آن را مورد توجه قرار دهند. از جمله‌ی این داروسازان، جان پمبرتون بود که با ترکیب کولا با کوکا، مشهورترین نوشیدنی جهان را خلق کرد؛ نوشابه‌ای به نام کوکاکولا. در تبلیغات کوکاکولا به خواص درمانی و ارزشمندی چون انرژی‌بخش و سرحال‌کننده اشاره می‌شد.

پیشنهاد ما این است که به مقاله نوشابه، محبوب‌ترین نوشیدنی صنعتی دنیا مراجعه کنید و با این نوشیدنی‌ جهانی بیشتر آشنا شوید.

تاریخچه نوشابه در ایران

نوشابه به شکل امروزی در ایران از سال 1334 پدیدار شد. اولین نوشابه هم اسمش بود: پپسی کولا.

این نوشابه توسط شرکت زمزم ایران تولید شد. موسس شركت، حبيب ثابت بود که در ابتدا تحت ليسانس پپسي كولاي بين‌المللي توليد خود را آغاز كرد، اما به نقل از خود شرکت زمزم، به دليل عدم استقبال مردم از این نوشابه موفقیتی به‌دست نیاورد و باعث شد که نوشابه همراه با جایزه توزیع رایگان شود.

دو سال بعد، سروکله‌ی سوپرکولا و کانادا درای هم پیدا شد. کانادا درای اگر خاطرتان باشد پرتقالی بود و طرفداران زیادی داشت. تولید سوپرکولا را کارخانه کوکاکولا بر عهده داشت و نوشابه‌ی کانادا درای را کارخانه ساسان تولید می‌کرد. ساسان به اندازه‌اي موفق ظاهر شد كه سال ۱۳۵۴ وارد بورس اوراق بهادار تهران شد. برخي معتقدند موفقيت ساسان به‌ دليل عرضه همان نوشابه‌ زرد (نارنجي) بود كه مشتريان زيادي داشت.

بعد از آن نوشابه‌های دیگری هم آمدند؛ مثل: اسو، شوئپس، آلپاين و فانتا. با وجود سیر تحولی جا افتادن نوشابه در میان مردم در این سال‌ها، اکنون ایران در نقطه‌ای قرار گرفته است که رتبه‌‎دار بیشترین مصرف سرانه نوشابه در جهان است.

گاز نوشابه چیست؟

شاید برای شما هم سوال پیش آمده باشد که گاز نوشابه چیست و از کجا آمده است؟

اگر بگوییم که گاز نوشابه از اساسی‌ترین اجزای نوشابه به‌حساب می‌آید اغراق نگفتیم. این موضوع آنقدر اهمیت دارد که اگر بهترین نوشابه دنیا گازش از بین رفته باشد تبدیل به یک آب شیرین بدمزه می‌شود که قابل نوشیدن نیست. گازی که در نوشابه ‌های گازدار امروزی قرار دارد، گاز کربنیک یا همان کربن‌دی‌اکسید است. وجود این گاز در نوشابه حس تازگی و طراوتی به نوشیدنی و مصرف‌کننده می‌دهد.

گاز CO2 که از سوختن ترکیب‌های کربنی به‌دست می‌آید در صنعت با سوزاندن موادی مانند گازوییل به‌دست می‌آید. در مرحله اولیه، ناخالصی‌ها و گازهای زائد، از گاز به‌دست آمده تصفیه ‌می‌شود. سپس گاز تصفیه شده در کپسول‌های تحت فشار به کارخانه‌های تولید نوشیدنی‌های گازدار برده می‌شود.

برای گازدارکردن نوشیدنی، گاز کربنیک را به مایعی که تا دمای 4 درجه سانتی‌گراد سرد شده است، اضافه می‌کنند تا راحت‎تر گاز در مایع حل شود. محلول گازدار به‌دست آمده را در بسته‌بندی‌های مخصوص درپوش‌دار قرار می‌دهند تا گاز از نوشیدنی خارج نشود.

ترکیبات نوشابه

نوشابه جزو محبوب‌ترین نوشیدنی‌های جهان است. یک نوشیدنی شیرین گازدار که در تنوع‌های جذاب در بازار وجود دارد. آب گازدار جزو همیشگی ترکیبات نوشابه است و قند و چاشنی‌ها هم از جمله اجزای نوشابه هستند. نوشابه حاوی کافئین، گاز کربن دی‌اکسید، اسید فسفریک و شکر (قند) است.

در گذشته نوشابه‌ها حاوی ترکیباتی بودند که برای سلامتی بدن انسان مضر بودند. البته هنوز هم مصرف مداوم این نوشیدنی توصیه نمی‌شود. ولی سازندگان بزرگ نوشابه در دنیا از جمله کوکاکولا و پپسی درصدد برآمدند تا تولیدات خود را مبتنی بر سبک زندگی و سالم‎ترکردن نوشیدنی پیش ببرند. بنابراین تنوع زیادی به محصولات خود دادند تا برچسب مضر و بی‌خاصیت بودن را از روی تولیدات خود بردارند.

ترکیبات نوشابه عالیس

نوشابه کولا عالیس شامل ترکیبات شربت فروکتوز، شکر، گاز کربنیک، اسید فسفریک خوراکی، عصاره کولا، صمغ عربی، بنزوات سدیم، کافئین، رنگ کارامل و آب آشامیدنی می‌شود. تمام ترکیبات اصلی نوشابه‌ی کولا در عالیس یافت می‌‎شود.

انواع نوشابه

انواع نوشابه را می‌توان بر دو پایه‌ی ترکیبات و طعم دسته‌بندی کرد:

انواع نوشابه بر اساس ترکیبات

• 1- نوشابه‌های غیرالکلی

نوشابه‌های غیرالکلی نوشیدنی‌های پرطرفداری هستند که در تمام دنیا مصرف می‌شوند. تمام نوشابه‌هایی که در حال حاضر در بازار ایران می‌بینید جزو دسته نوشابه‌های بدون الکل محسوب می‌شوند.

نوشابه‌های غیرالکلی از ترکیب آب، آب‌میوه طبیعی یا مصنوعی با مواد شیرین‌کننده طبیعی (ساکاروز و قند اینورت)، مواد اسیدی‌کننده (اسیدسیتریک، مالیک، تارتاریک، آسکوربیک) و نگهدارنده‌ها (اسیدبنزوئیک و بنزوات‌ها)، بافرها (استات‌ها، کربنات‌ها، سیترات‌ها یا تارتارات‌های سدیم و پتاسیم)، مواد پاک‌کننده و امولسیون‌دهنده مانند لسیتین، مواد ابری‌کننده مانند روغن‌های خوراکی، طعم‌دهنده و عصاره‌های مختلف (کولا، پرتقالی، ساده، میوه‌ای)، رنگ‌های خوراکی مجاز و گازکربنیک به میزان ۲ تا ۳ گرم در یک بطری معمولی تهیه می‌شوند.

• 2- نوشابه‌های الکلی

نوشابه‌های دارای الکل حاوی مقدار قابل‌توجهی اتانول (نوعی الکل) هستند و خاصیت مست‌کنندگی دارند. مصرف این نوشابه بر اساس فرهنگ و قوانین آن منطقه تعیین می‌شود. به‌طور مثال، طبق قوانین اسلامی ایران، نوشیدن نوشابه‌های دارای الکل ممنوع است. با این حال، نوشیدنی‌های الکلی در اکثر نقاط جهان قانونی است و تبدیل به صنعت شده است. این نوشیدنی‌ها به 3 گروه اصلی آبجوها، شراب‌ها و نوشیدنی‌های تقطیری تقسیم می‌شوند.

• 3- نوشابه‌های انرژی‌زا

احتمالا برایتان پیش آمده است که زمان‌هایی که به انرژی و نیرو برای ادامه کاری نیاز دارید، به نوشابه‌های انرژی‌زا پناه ببرید. در انرژی‌زا بودن و مقوی کردن شما بعد از مصرف این نوع نوشیدنی شکی نیست، اما ترکیب این نوشیدنی چیست که چنین آن را خاص و محرک می‌کند؟

کربوهیدرات‌ها (قندها)، ویتامین‌ها، مواد معدنی و مواد محرکی مانند کافئین، تورین (یک اسید آمینه، پیش‌ساز پروتئین) و طعم‌دهنده‌های میوه و آب‌میوه، اینستول، رنگ کارامل و گلوکورونولاکتون (یک ماده طبیعی که در بدن از تجزیه قند ساده گلوکز ایجاد می‌شود) از جمله اجزای نوشابه انرژی‌زا هستند. معمولاً یک قوطی نوشابه انرژی‌زا حاوی ۸۰ میلی‌گرم کافئین است که در نیروبخش کردن این نوشیدنی تاثیر فراوان دارد.

حتما به مقاله نوشابه انرژی‌زا را بهتر بشناسید، سر بزنید و با تاثیر این نوشیدنی بیشتر آشنا شوید.

• 4- نوشابه‌های رژیمی (لایت و زیرو)

نوشابه رژیمی همان‌طور که از اسمش پیداست برای کسانی است که نوشابه دوست دارند، منتها دغدغه‌های مثل چاقی، آن‌ها را آزار می‌دهد. این افراد ترجیح می‌دهند، نوشابه‌هایی مصرف کنند که شکر موجود در آن حداقل باشد.

آیا می‌دانستید نوشابه لایت با زیرو فرق دارد؟ نوشابه لایت به نوشابه‌ای گفته می‌شود که حاوی درصد کمی شکر است اما در نوشابه زیرو، میزان شکر صفر است.

• 5- نوشابه‌های لبنی

نوشابه لبنی در واقع یک نوشیدنی گازدار بر پایه‌ی شیر است. شما در هنگام نوشیدن این نوشابه هرگز از بو و طعم آن متوجه شیری بودنش نمی‌شوید. در نوشابه‌های لبنی بر خلاف سایر نوشابه‌ها از اسیدسیتریک یا اسید فسفریک استفاده نمی‌شود، بلکه از اسیدلاکتیک که حاصل تخمیر شیر است، استفاده می‌کنند.

انواع نوشابه بر اساس طعم

نوشابه ها تنوع بسیار زیادی در طعم دارند؛ از کوکا و فانتا گرفته تا هایپ و ردبول که نقطه مشترک همه‌ی آنها گاز و قند است. در حال حاضر نوشابه‌های طعم‌دار در انواع مختلف، رنگ‌ها، طعم‌ها و ترکیبات متفاوت در بازار جهان یافت می‌شود.

• 1- ترکیبات نوشابه سیاه (مشکی)

کولا همان گیاهی است که پودر دانه‌های آن را در ترکیبات نوشابه‌های سیاه غیرالکلی استفاده می‌کنند. این پودر طعم‌دهنده است و رنگ قرمز قهوه‌ای دارد. کافئین، تئوبرومین و درصدی تانن در نوشابه کولا وجود دارد.

کافئین در نوشابه کولا مانند چای و قهوه برای رفع خستگی مفید است و کمی سرخوشی می‌آورد. کافئین یک لیوان نوشابه سیاه تقریبا معادل یک لیوان چای غلیظ است. نوشابه کولا به دلیل وجود ترکیبات تانن دشمن اسهال است. همچنین ادرارآور است و به هضم بهتر غذا کمک می‌کند.

نوشابه کولا یا همان مشکی، در بیشتر نقاط جهان، توسط دو برند معروف کوکاکولا و پپسی تولید می‌شوند. نوشابه مشکی، کلاسیک‌ترین و پرطرفدارترین نوع این نوشیدنی در سراسر جهان است.

• 2- نوشابه زرد (نارنجی)

قدمت نوشابه نارنجی یا زرد یا پرتقالی در ایران به استقبال مردم از نوشابه کانادا درای برمی‌گردد. كانادا دراي در سال 1890 توسط جان مك‎ لاولين شيمی‌دان و داروشناس تولید شد که از ترکیبات سودا و طعم‌های طبيعی ميوه‌ به‌دست آمده بود.

کانادا درای برای بسیاری از ایرانیان خاطره‌انگیز است. با وجود مداومت نوشابه مشکی یا همان کوکاکولا در بازار عرضه، سال‌هاست که دیگر خبری از کانادا درای یا همان نوشابه زرد نوستالژیک نیست. در حال حاضر شرکت‌های مختلف، به دلیل محبوبیت این طعم، نوشابه زرد یا نارنجی را در فهرست تولیدات خود قرار داده‌اند.

• 3- سفید (بی‌رنگ)

اسم نوشابه سفید چیست؟ در واقع نوشابه سفید همان نوشابه بی‎رنگ است که به شکل‌های مختلفی آن را می‎شناسند. این نوشابه گازدار بی‎رنگ، کاملا شفاف است و از دو برند کوکا کولا و پبسی کولا در نام‌های اسپرایت و سون‌آپ، به تولید می‌رسند.

سون آپ (Up7) و اسپرایت (Sprite) دو نوشابه معروف سفید رنگ هستند که طی سال‌ها، در تسخیر بازار دنیا رقابت تنگاتنگی داشته‌اند.
سِون آپ، نام تجاری نوشابه‌ی گازدار با طعم لیمو است. این محصول که توسط شرکت پپسی‌کولا تولید می‌شود، برای اولین بار در سال ۱۹۲۹ به بازار آمد. سون آپ در ایران توسط شرکت ارم نوش تولید می‌شود.

اسپرایت یک نوشابه غیرالکلی است که در سال ۱۹۶۱ توسط شرکت کوکاکولا به بازار عرضه شد. این نوشابه در ایران توسط شرکت خوشگوار تولید می‌شود.

• 4- طعم‌های دیگر

نوشابه سیاه، سفید و زرد جزو معمول‌ترین نوشابه‌های مصرفی در جهان هستند، اما همه‌ی نوشابه‌های طعم‌دار به این سه طعم و رنگ محدود نمی‌شوند.

در حال حاضر، نوشابه‌های متنوعی در بازار وجود دارند که طعم و رنگ میوه‌ها و خوراکی‌های مختلف را در خود دارند. نوشابه‌هایی با طعم لیمو ترش، کاری، مالت، نوشیدنی ساخته شده از شیر و آب پنیر و کوکاکولا با طعم خیار هم در مناطق خاص طرفداران خودشان را دارند، اگرچه، ممکن است برای ما عجیب و غریب به‌نظر برسند.

فرمول نوشابه

وقتی صحبت از فرمول نوشابه می‌شود، ناخودآگاه ذهن ما به سمت راز و رمزهای ساخت نوشابه کوکاکولا می‌رود. مسائل امنیتی حواشی حفاظت از فرمول کوکاکولا خود بیانگر رازآلود بودن فرمول این کارخانه‌ی بزرگ است.

اگر چه شایعاتی پیرامون لو رفتن فرمول این نوشیدنی وجود دارد، اما برند کوکاکولا همچنان بر پنهان ماندن آن تاکید می‌کند. فرمول تهیه کوکاکولا از سال ۱۸۸۶ به صورت مخفیانه نگهداری می‌شود.

کلام آخر

نوشابه یکی از پرطرفدارترین نوشیدنی‌های گازدار و شیرین در دنیا است. این نوشیدنی انواع متنوعی دارد و برای اولین بار در سال 1334 وارد بازار ایران شد. در ابتدا این نوشیدنی با اقبال خوبی مواجه نشد، اما کم کم جای خود را در دل مردم باز کرد، به‌طوری که تحقیقات نشان می‌دهند که امروزه سرانه مصرف نوشابه در ایران بالا رفته‌است.

این نوشیدنی، قند فراوانی دارد و مصرف بیش از اندازه آن ممکن است شما را در معرض خطر بیماری دیابت یا اضافه وزن قرار دهد. در سال‌های اخیر نوشابه‌های رژیمی تولید شده‌اند که جایگزین خوبی هستند. شما با داشتن اطلاعات کافی درباره ترکیبات این نوشیدنی و انتخاب برندهای سالم و معتبر، می‌توانید با اطمینان بیشتری از نوشابه لذت ببرید.

سوالات متداول:

نوشابه‌های رژیمی لایت و زیرو چه فرقی با هم دارند؟

نوشابه لایت مقدار کمی شکر دارد، اما نوشابه زیرو فاقد هرگونه شکر است.

ترکیبات نوشابه سیاه چیست؟

پودر گیاه کولا به عنوان طعم‌دهنده، کافئین، تئوبرومین و درصدی تانن در نوشابه سیاه وجود دارند.

نوشابه‌ها را چگونه گازدار می‌کنند؟

برای گازدارکردن نوشابه، گاز کربنیک را به مایعی که تا دمای 4 درجه سانتی‌گراد سرد شده است، اضافه می‌کنند تا راحت‎تر گاز در مایع حل شود، سپس آن را بسته‌بندی می‌کنند تا گاز خارج نشود.

چه زمانی برای اولین بار نوشابه وارد ایران شد؟

در سال 1334، اولین برند نوشابه گازدار به ایران عرضه شد.