اولا به ما بگویید که قهوه‌خور حرفه‌ای هستید یا نه؟ اگر قهوه‌خور حرفه‌ای هستید که به کنار. اما اگر قهوه‌خور حرفه‌ای نیستید بگذارید این‌گونه مطلب را شروع کنیم. آیا وقتی می‌خواهید برنج بخرید و مصرف کنید، بین برنج ایرانی و برنج هندی تفاوتی قائل نمی‌شوید؟ یا وقتی می‌خواهید گوشت بخرید و نوش جان کنید، بین گوشت گوساله و گوشت گوسفندی فرقی نخواهید دید؟ یا حتی وقتی می‌خواهید یک نوشابه بنوشید، نوشابه زرد و مشکی و سفید برایتان یکسان خواهند بود؟

قطعا پاسخ‌تان نسبت به تمام سوالات بالا منفی است! پس باید بدانید که اگر می‌خواهید قهوه‌ای درست کنید یا بخرید هم باید دقت داشته باشید که جنس آن چیست؟ اگر بخواهیم اکثریت جنس‌ها و نژادهای قهوه (منظور در این‌جا اصلا فرآورده‌های قهوه مانند اسپرسو و ترک و موکاپات یا دَمی نیستند!) را بررسی کنیم و از اقلیت‌ها دوری کنیم، دو گزینه اصلی پیش روی ما هستند: عربیکا و روبوستا!

قهوه عربیکا یکی از نژادهای اصلی قهوه در دنیا محسوب می‌شود که بیشترین مصرف قهوه در دنیا به این نژاد مربوط شده است. بسیاری از قهوه‌خورهای حرفه‌ای این نژاد قهوه را جالب‌ترین و خوش‌طعم‌ترین و خوشبوترین قهوه در دنیا معرفی کرده‌اند. ما سعی داریم تا در این مقاله اولا به زبان ساده بگوییم که قهوه عربیکا چیست؟ ثانیا همه چیزهایی که باید درمورد قهوه عربیکا بدانید، شامل نوع گیاه، دانه‌های قهوه عربیکا، مناطق رشد قهوه عربیکا، برداشت این قهوه، رُست (برشته کردن) قهوه، چگونگی دم کردن، مشخصات طعم و بو، تاریخچه عربیکا، ویژگی‌ها و نهایتا افسانه‌های تاریخی درمورد قهوه عربیکا را با شما مرور خواهیم کرد.

بنابراین اگر عاشق قهوه و دنیای جذاب آن هستید، تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.

تعریف قهوه عربیکا

قهوه عربیکا نوعی از نژادهای خانواده قهوه است که از گیاهی به نام Coffea arabica و دانه‌های آن تهیه می‌شود. این گیاه اصالتا متعلق به کشور آفریقایی اتیوپی است. البته قهوه عربیکا در حال حاضر غیر از اتیوپی در کشورهای بسیاری همچون برزیل، کلمبیا، کوبا و اکوادور، کوبا و… کاشته و برداشت می‌شود. این قهوه به دلیل طعم شیرین و میوه‌ای، اسیدیته بالا و میزان کافئین و گیرایی پایین و همچنین عطر پیچیده‌اش معروف شده است.

البته درمورد میزان گیرایی، انتخاب مقدار کافئین مصرفی برعهده شماست. می‌توانید با مطالعه مطلب کدام قهوه کافئین کمتری دارد؟ به درک بهتری از این موضوع برسید.

در هر صورت، متخصصین قهوه، قهوه عربیکا را قهوه درجه یک معرفی کرده و آن را در اکثر مخلوط‌های قهوه جای می‌دهند. ضمنا درحدود 70 درصد از مصرف سالانه قهوه در دنیا به قهوه عربیکا تعلق دارد. در ادامه بیشتر آشنا خواهیم شد که قهوه عربیکا چیست؟

تاریخچه قهوه عربیکا

تاریخچه کشف و مصرف قهوه عربیکا به قرن‌ها قبل بازمی‌گردد. افسانه‌های تاریخ غذا و نوشیدنی برای ما نقل می‌کنند که یک گله‌دار بز در اتیوپی، قهوه عربیکا را کشف کرد. او بعد از اینکه دید تعدادی از بزهایش چیزی مانند گیلاس را خورده‌اند و از انرژی بیشتری نسبت به سایر روزهای خود (و سایر بزها) برخوردار شده‌اند، متوجه شد که با گیاه جدیدی آشنا شده است. نام این گیاه را قهوه گذاشتند.

او تصمیم گرفت تا خودش هم از این گیاه مصرف کند و بعد از مصرف متوجه اثر محرک قهوه عربیکا شد. بعد از مدتی و به دلیل تجارت‌هایی که کشور اتیوپی با سایر کشورهای دنیا داشت، به مرور زمان قهوه عربیکا و دانه‌ها و گیاهش به نقاط دیگر جهان نیز صادر شد.

زمانی که درموردش صحبت می‌کنیم، درواقع قرن یازدهم میلادی است؛ حدود ۱۰ قرن پیش. ضمنا مکانی که این واقعه اتفاق افتاده، کوهستان‌های جنوب غربی اتیوپی بوده است. بعد از این واقعه، به مرور، قهوه به یک ماده مصرفی دربین اکثر مردم اتیوپی تبدیل شده بوده است. حالا باید به ۵ قرن بعد برویم. زمانی که در قرن شانزدهم میلادی، بازرگانان عربی این قهوه را ابتدا به کشور یمن کنونی بردند و سپس به سایر کشورهای جهان نیز معرفی کردند.

کم کم قهوه به ماده‌ای مصرفی و محبوب می‌شود و در قرن نوزدهم میلادی، دیگر قهوه به اکثر جهان رسیده و نوشیدنی‌های مختلفی با آن درست شده است.

آیا می دانید قهوه چگونه تولید می شود؟

گیاه قهوه عربیکا چه شکلی است؟

گیاه قهوه عربیکا یک درخت کوچک است. البته درختی کوچک که گاهی ارتفاع آن به ده متر نیز می‌رسد. اما معمولا در کاشت مصنوع تجاری، ارتفاع آن خیلی کمتر از این حرف‌ها باقی می‌ماند و درحدی هرس می‌شود که شبیه یک درختچه باقی می‌ماند.

این گیاه دارای برگ‌هایی سبز تیره و براق و گل‌هایی به رنگ سفید با بویی معطر است. گل‌های این درخت در طول سال بارها شکوفا می‌شوند و میوه می‌دهند. بنابراین صرفه بالایی هم از نظر اقتصادی داراست. البته همه چیز نیز به این سادگی‌ها نیست. گیاه قهوه به ایجاد شرایطی مناسب برای بهره‌وری بالا دارد. شرایطی همچون ارتفاع بالا، دمای مناسب، رطوبت و دریافت آب بالا و خاک زه‌کشی شده، ازجمله این شرایط هستند. ضمنا از زمان کاشت گیاه تا بارور شدن گیاه قهوه عربیکا به زمانی در حدود ۳ تا ۵ سال نیاز داریم.

تفاوت قهوه عربیکا و روبوستا

اگر یادتان باشد در ابتدای متن برای توضیح قهوه عربیکا، از نژاد دیگری به نام روبوستا هم حرف زدیم که احتمالا نامش را زیاد شنیده باشید. این دو قهوه، حدود 99 درصد از قهوه مصرفی امروز جهان را تامین می‌کنند. اما قهوه عربیکا چیست؟ و قهوه روبوستا چیست؟ تفاوت قهوه عربیکا و روبوستا چیست؟

ما پیشاپیش در مطلبی مجزا به توضیح تفاوت قهوه عربیکا و روبوستا پرداخته‌ایم که می‌توانید آن را مطالعه کنید. اما اگر قرار باشد الان به صورت مختصر توضیح دهیم هم نکاتی وجود دارند.

تفاوت اصلی این دو گیاه این است که قهوه عربیکا شیرین‌تر است و طعمی پیچیده‌تر دارد. اما قهوه روبوستا قند پایین‌تری دارد و به جای این تلخی بیشتر، طعمی تندتر و غلیظ‌تر را داراست. به تبع این تفاوت، میزان کافئین قهوه روبوستا نیز بیشتر از عربیکا خواهد بود.

تفاوت دیگر این دو قهوه در اسیدیته بالاتر قهوه عربیکا نسبت به روبوستا خواهد بود. به نحوی که معمولا از قهوه روبوستا در تولید قهوه فوری استفاده می‌شود، اما از قهوه عربیکا در کافه‌ها و برای ساخت قهوه‌های تخصصی‌تر استفاده می‌شود.

ویژگی‌های دانه قهوه عربیکا

دانه‌های عربیکا ویژگی‌هایی دارند که نه‌تنها از روبوستا، بلکه از سایر نژادهای قهوه مانند لیبریکا و… نیز آن را متمایز ساخته است. مهم‌ترین ویژگی دانه قهوه عربیکا، طعم شیرین، آجیلی و کاراملی آن است که نسبت به روبوستا، حس شکلاتی بودن به بزاق انسان می‌دهد!

رایحه قهوه عربیکا نیز همان‌طور که بالاتر گفتیم، پیچش و جذابیت خاصی دارد و شامل نت‌های گلی، میوه‌ای و تند است. بدنه صاف و لطیف دانه‌های عربیکا نیز از نظر ظاهری آن را ممتاز می‌کند، تا جایی که از خود دانه قهوه عربیکا در برخی از جعبه‌های لوکس خرید جواهرات استفاده می‌شود. همچنین در صنعت عطرفروشی از آن برای تغییر مشام بین بو کردن دو عطر گران استفاده می‌شود.

ضمنا ترشی قهوه عربیکا یکی دیگر از ویژگی‌های ممتاز این قهوه است؛ طعمی خاص که نوشیدن این قهوه را بسیار لذت‌بخش خواهد کرد.

انواع دانه های قهوه عربیکا

طبعا امروزه دیگر نمی‌توان دانه‌های قهوه عربیکا را محدود به چند نوع کرد، زیرا در بسیاری از کشورهای دنیا این قهوه بومی‌سازی شده و کاشت و برداشت می‌شود. اما چندی از محبوب‌ترین قهوه‌های عربیکا عبارت‌اند از:

• عربیکای کلمبیا: حاوی طعم و عطری ملایم و شیرین و جزو جذاب‌ترین قهوه‌های دنیا.
• عربیکای اتیوپی: طعم میوه و گل دارد و به خاطر اصالت بالایش مورد توجه است.
• عربیکای برزیل: طعمی تلخ‌تر (نسبت به سایر عربیکاها) و بسیار پرمصرف در دنیا.
• عربیکای کنیا: طعمی انگوری و اسیدی روشن و موردعلاقه قهوه‌خورهای حرفه‌ای.

خواص قهوه عربیکا

جدای از تفریح، قهوه عربیکا خواص بالایی را هم برای بدن دارد و می‌تواند باعث سلامتی بهتر انسان شود که در ادامه به چندی از آن‌ها اشاره خواهیم کرد.

• پایین آوردن خطر ابتلا به سکته مغزی
• کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع ۲
• بیماری‌های قلبی کم‌خطرتر
• بالا بردن عملکرد ورزشی شما
• کاهش ابتلا به بیماری پارکینسون
• کاهش ابتلا به اکثر سرطان‌ها
• رفع خطر ابتلا به آلزایمر شدید

البته باید توجه داشته باشید که باید در هر امری جانب تعادل را نگه داریم و مصرف بالای هیچ خوراکی یا نوشیدنی جالب نیست. ضمنا تمام این خاصیت‌ها مربوط به زمانی است که از خامه یا شکر زیاد در قهوه استفاده نکنید و خصوصا از طعم‌دهنده‌‌ها یا سیروپ مصنوعی زیادی بهره نبرید. برای مثال در مطلب دیگری راجع به عوارض خوردن قهوه زیاد برایتان صحبت کرده‌ایم که مطالعه آن خالی از لطف نخواهد بود. یکی از عوارض قهوه عربیکا در صورت مصرف بالا، تپش قلب خواهد بود.

مناطق کشت قهوه عربیکا

همان‌طور که چندباری در این نوشته مرور کردیم، عربیکا امروزه در بسیاری از کشورهای دنیا کاشته می‌شود. اما بهترین قهوه عربیکا چیست؟ درواقع مهم‌ترین نقاطی که عربیکا در آن کاشته می‌شود عبارت است از کشورهایی همچون یمن، کاستاریکا، اتیوپی، کنیا، برزیل، کلمبیا و اکوادور.

دلیل کاشت قهوه عربیکا در این کشورها و گرفتن کیفیت بالاتر از آن این است که این کشورها معمولا ترکیبی خوب از ارتفاع بالا، خاک خوب، آب و هوای گرمسیری و مناسب دارند. ضمنا با وجود صنعتی شدن اکثر مزارع و… هنوز قهوه خوب قهوه‌ای به شمار می‌آید که توسط کشاورزان محلی و در مزارع کوچک کاشته می‌شود.

فرآیند کاشت، رشد، برداشت و فرآوری قهوه عربیکا

فرآیند ساخت یک دان قهوه خوب، فرآیندی پیچیده است که نیاز به مراقبت بالایی دارد. گیلاس‌های قهوه را زمانی که رسیده باشد باید چید تا ابتدا لایه‌های بیرونی این میوه را حذف کنیم. سپس بایستی قهوه را یا به شکل سنتی جلوی آفتاب و یا با دستگاه‌های امروزی خشک کرد. حالا وقت آن است که دانه‌های باکیفیت‌تر قهوه جدا شوند و جدای از این، قهوه‌های نزدیک به هم در دسته‌های مختلف قرار بگیرند. و نهایتا هم با برشته‌سازی قهوه یا همان رُست، دانه‌ای که در قهوه‌فروشی می‌بینید تولید شود.

برشته کردن قهوه عربیکا

برشته کردن قهوه عربیکا، چیزی مانند برشته کردن تخمه یا آجیل است که احتمالا جلوی خشکبارفروشی یا قنادی محل دیده‌اید. اما آیا به همان سهولت و بی‌دردسری است؟ قطعا نه.

اولا که قهوه عربیکا حتما باید تا دمای خاصی گرم شود. ثانیا دانه‌های قهوه را نمی‌توان به صورت دیمی برشته کرد. بایستی حتما دانه‌های روشن‌تر که اسیدیته بالا دارند، از دانه‌های تیره که تلخ‌تر هستند جدا جدا برشته شوند.

روش‌های دم کردن قهوه عربیکا

نمی‌توانیم بگوییم که بهترین روش یا روش خاص دم‌آوری قهوه عربیکا چیست؟ شما می‌توانید از قهوه عربیکا در انواع روش‌های دم‌آوری استفاده کنید، اما برخی از محبوب‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از: فرنچ پرس، قهوه قطره‌ای، موکاپات و قهوه ایروپرس.

دقت داشته باشید که در هر روش باید مبتنی بر همان روش از قهوه عربیکا استفاده کنید تا بهترین نتیجه را بگیرید. برای مثال ما در مطلب چگونه قهوه فرانسه درست کنیم؟ به توضیح دم‌آوری قهوه عربیکا با روش فرنچ‌پرس پرداخته‌ایم که می‌توانید آن را مطالعه کنید.

کلام آخر

قهوه عربیکا یک قهوه خوشمزه و خوش‌عطر است که تاریخچه‌ای جذاب و کیفیتی بالا را هم داراست. اما در نگهداری از این قهوه کوشا باشید و حتما آن را در ظروف بسته و به دور از نور و گرما و رطوبت نگه دارید تا طعم و عطرش را حفظ کند.

صرفا توجه داشته باشید که قهوه هم می‌تواند یک عامل اعتیاد محسوب شود و عوارضی را داراست. بنابراین روزانه نهایتا از 400 میلی‌لیتر قهوه مصرف کنید. البته حواس‌تان باشد که جای ما را هم در نوشیدن هر فنجان از قهوه خالی کنید. نوش جان!

سوالات متداول

آیا می توان قهوه را برای لاغرشدن نوشید؟

خیر. نوشیدن قهوه به تنهایی (در حد متعادل) چنین نتیجه‌ای را ندارد، اما به افرادی که برای لاغر شدن ورزش می‌کنند توصیه می‌شود تا قبل از ورزش، قهوه بنوشند. زیرا قهوه متابولیسم بدن انسان را بالا می‌برد و با بالا بردن سوخت و ساز، باعث وزن کم کردن، البته در صورت ورزش مناسب و اصولی خواهد شد.

قهوه عربیکا قهوه اسپرسو است؟

خیر. قهوه عربیکا یک نوع نژاد قهوه است، درصورتی که اسپرسو یک نوع فرآوری و دم‌آوری قهوه محسوب می‌شود. با رُست و آسیاب مختلف قهوه عربیکا می‌توانید از آن برای انواع قهوه مانند ترک، اسپرسو، موکاپات، فرانسه و… استفاده کنید.

آیا از قهوه عربیکا برای بیدارماندن استفاده کنیم؟

معمولا برای بیدار ماندن از قهوه روبوستا استفاده می‌شود که کافئین بیشتری نسبت به قهوه عربیکا دارد. اگرچه که نوشیدن قهوه عربیکا نیز در بالا بردن سطح انرژی و به تبع آن بیدار ماندن بیشتر بی‌تاثیر نخواهد بود.