سیاه‌دانه نام گیاه گل‌داری است که دانه‌های آن در مناطق مختلف کشور به شیوه‌های گوناگون به‌کار برده می‌شود. این دانه‌های سیاه‌رنگ دارای خواص فوق‌العاده‌ای هستند و اغلب در طب سنتی برای درمان انواع بیماری‌ها تجویز می‌شوند. درمان آسم، تشنج، کلسترول بالا، فشارخون، گلودرد، لوزه‌های متورم و … از جمله بیماری‌هایی هستند که سیاه‌دانه می‌تواند معجزه‌ای برای درمان آن‌ها باشد. پزشکان معتقدند که سیاه‌دانه می‌تواند باعث بهبود اختلالات خواب شود. مانند سایر گیاهان دارویی و خوراکی، سیاه‌دانه نیز می‌تواند به‌صورت دمنوش یا معجون سرو شود. در ادامه طرز تهیه معجون سیاه‌دانه را مرور خواهیم کرد.

ارزش غذایی سیاه‌دانه

سیاه‌دانه در طول چند قرن توسط دانشمندان بسیاری از نقاط مختلف جهان مورد تحقیق قرار گرفته است. گیاه‌پزشکان سنتی مانند ابن‌سینا در تجویزهای خود برای بهبود طیف وسیعی از بیماری‌ها، از تب و سرماخوردگی تا فشارخون بالا و بیماری‌های تنفسی، از سیاه‌دانه استفاده کرده‌اند. یک قاشق غذاخوری سیاه‌دانه دارای مواد زیر است:

• کالری: 45
• پروتئین: 0 گرم
• چربی: 5 گرم
• کربوهیدرات: 0 گرم
• فیبر: 0 گرم

همچنین سیاه‌دانه منبعی سرشار از مواد زیر است:

• کلسیم
• آهن
• روی
• مس
• تیامین
• نیاسین
• فسفر
• فولیک‌اسید

خواص درمانی سیاه‌دانه

فواید دارویی سیاه‌دانه عمدتاً به علت وجود ترکیبی فعال در آن به نام تیموکینون (Thymoquinone) است. این ترکیب دارای خواص آنتی‌اکسیدان، ضدالتهاب و سایر خواصی است که از بدن در برابر آسیب‌های سلولی و سایر بیماری‌های مزمن محافظت می‌کند. علاوه بر این سیاه‌دانه برای بیماری‌های گوارشی نیز بسیار مفید است. سیاه‌دانه می‌تواند به میزان قابل‌توجهی از ابتلا به زخم معده جلوگیری کند و شدت زخم معده و ترشح اسید معده را بهبود بخشد. از قدیم‌الایام سیاه‌دانه برای درمان ریزش مو نیز تجویز شده است. از اثرات این دانه جادویی بر موی سر می‌توان به کاهش ریزش مو، تقویت پوست سر، تحریک رشد مجدد مو، حالت‌دهندگی و نرم‌کنندگی مو و بهبودبخشی گردش خون در ناحیه سر اشاره کرد.

یکی‌دیگر از معجون‌های محبوب و پرخاصیتی که به بهبود فراموشی و آلزایمر کمک می‎کند، معجون حافظه است که در مقاله طرز تهیه معجون حافظه با آن آشنا می‎شوید.

طرز تهیه معجون سیاه‌دانه و عسل

بر اساس تحقیقات، بهترین راه مصرف کردن سیاه‌دانه با عسل مخلوط کردن آن در آب است. آب مواد مغذی و ارگانیک عسل را فعال و تأثیری که در داخل بدن دارد را تقویت می‌کند. هنگامی که سیاه‌دانه به‌صورت طبیعی و فراوری نشده مصرف شود، بدن قادر است تمام ترکیبات زیست‌فعال (Bioactive) آن را استخراج کند.

برای تهیه معجون، یک قاشق چای‎خوری عسل را در یک لیوان آب گرم (حداکثر 37 درجه سانتی‌گراد) حل کنید. سپس یک قاشق چای‌خوری سیاه‌دانه را پودر کرده و به مخلوط اضافه کنید و 30 دقیقه قبل از صبحانه با معده خالی بنوشید. در صورت تمایل می‌توانید 2 قاشق غذاخوری سرکه سیب و یک قاشق چایخوری پودر پوسته اسفرزه (Psyllium Husk) به مخلوط اضافه کنید. 30 دقیقه مدت زمان قبل صبحانه به مخلوط اجازه می‌دهد تا قبل از ورود هر چیزی به بدن کاملاً جذب شود.

مقاله طرز تهیه نوشیدنی با عسل فهرستی جذاب از نوشیدنی‌ها را به شما می‌دهد.

خواص معجون سیاه‌دانه و عسل

سیاه‌دانه و عسل در کنار هم کاربردهای درمانی موضعی نیز دارند؛ به‌خصوص برای بهبود زخم‌ها. در یک پژوهش که در برزیل انجام شده است گروهی از محققان اثر سیاه‌دانه و عسل را بر بهبود زخم موش‌ها آزمایش کردند. آن‌ها موش‌ها را به 4 گروه تقسیم کردند. گروه اول داروی فنی‌توئین (Phenytoin)، گروه دوم دارو به همراه عسل و سیاه‌دانه، گروه سوم سیاه‌دانه به‌تنهایی و گروه چهارم عسل به‌تنهایی دریافت کردند. محققان مشاهده کردند موش‌هایی که هم دارو و هم عسل و سیاه‌دانه را دریافت کردند بهبود زخمشان سریع‌تر انجام شد. پس از آن‌ها موش‌هایی که فقط دارو دریافت کرده بودند و بعد موش‌هایی که عسل یا سیاه‌دانه به‌تنهایی دریافت کرده بودند زخمشان بهبود پیدا کرد. در سال 2017 گروهی از محققان در مقاله‌ای خواص ضدباکتریایی عسل و سیاه‌دانه را بیان کردند. آن‌ها در این مقاله خاطرنشان کردند که عسل و سیاه‌دانه دارای یک اثر باکتریوستاتیک (Bacteriostatic) است، بدین معنی که می‌تواند از رشد باکتری‌ها جلوگیری کند. ازآنجاکه عسل و سیاه‌دانه به‌راحتی می‌تواند در دسترس قرار گیرد، جایگزین مناسبی برای آنتی‌بیوتیک‌ها می‌تواند باشد و در درمان زخم‌ها و بریدگی‌ها به کار آید.

پیشگیری از سرطان از دیگر خواص سیاه‌دانه و عسل است. در تحقیقی که سال 1997 انجام شد، محققان نشان دادند که سیاه‌دانه می‌تواند تأثیر چشمگیری در جلوگیری از رشد سرطان داشته باشد. آن‌ها دریافتند که این دانه خوراکی می‌تواند رشد سلول‌های مغز استخوان را افزایش دهد و تا میزان قابل قبولی از رشد تومورها جلوگیری کند. همان‌طور که در بالا اشاره شد، سیاه‌دانه دارای خواص آنتی‌اکسیدان است. این خاصیت در عسل نیز یافت می‌شود. وجود این آنتی‌اکسیدان‌ها در بدن می‌تواند از بروز بیماری‌های مزمن جلوگیری کند.

در مصرف سیاه‌دانه و عسل احتیاط‌هایی نیز لازم است. بیمارانی که فشارخون آن‌ها پایین است، افرادی که طبع گرم و خشک دارند و همچنین کسانی که خون آن‌ها بیش از حد رقیق است باید در مصرف این معجون احتیاط کنند. باید بدانیم که معجون سیاه‌دانه و عسل از دیرباز برای تقویت سیستم ایمنی استفاده شده است. طبع این معجون گرم است و برای رفع سردی بدن می‌تواند مفید باشد. مصرف آن زایمان را راحت می‌کند و موجب افزایش شیر مادران نیز می‌شود. همچنین در آقایان مصرف معجون سیاه‌دانه و عسل سبب افزایش میل جنسی در بدن آن‌ها می‌شود.

یکی از نوشیدنی‌هایی که با سیاه‌‎دانه و عسل درست می‎شود، شربت سیاه‌دانه و عسل است که در مقاله‌ای با همین عنوان روش تهیه آن را آوردیم.

کلام آخر

سیاه‌دانه یک گیاه دارویی با خواص فوق‌العاده درمانی است. این دانه خوراکی به صورت‌های مختلف در مناطق ایران مصرف می‌شود که یکی از روش‌های استفاده از آن ترکیب سیاه‌دانه با عسل است. عسل خود به‌تنهایی خواص درمانی فراوانی دارد که ترکیب آن با سیاه‌دانه اثر این دو ماده غذایی را چندین برابر می‌کند. باتوجه‌ به اینکه ساز وکار مواد مغذی موجود در عسل با حل شدن در آب فعال‌تر می‌شوند، در این مطلب طرز تهیه معجون سیاه‌دانه و عسل به همراه آب آورده شد. نوشیدن این معجون مغذی قبل از صبحانه، بدن شما را در برابر اغلب بیماری‌ها ایمن خواهد کرد.

سؤالات متداول

خواص سیاه‌دانه چیست؟

از خواص سیاه‌دانه می‌توان به پیشگیری سرطان، بهبود زخم‌ها، پیشگیری و درمان عفونت‌ها، درمان ریزش مو، رفع التهاب و … اشاره کرد.

چرا معجون سیاه‌دانه قبل از صبحانه میل می‌شود؟

30 دقیقه مدت‌زمان قبل صبحانه به مخلوط اجازه می‌دهد تا قبل از ورود هر چیزی به بدن کاملاً جذب شود.

در چه مواردی باید در مصرف معجون سیاه‌دانه و عسل احتیاط کرد؟

بهتر است بیمارانی که فشارخون آن‌ها پایین است، افرادی که طبع گرم و خشک دارند و همچنین کسانی که خون آن‌ها بیش از حد رقیق است، در مصرف این معجون احتیاط کنند.