سالیان سال است که از رازک در تهیه ماءالشعیر استفاده می‌کنند. از زمان قرون وسطا این گیاه از نظر دارویی اهمیت داشته است. رازکی که اغلب در صنایع غذایی و دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرد، در واقع بخش خشک شده و گلدار گیاه رازک است.

از این گیاه اغلب به عنوان عناصر طعم دهنده در تولید نوشیدنی‌هایی مانند ماءالشعیر استفاده می‌شود. گیاه رازک در تهیه داروها و انواع کرم و لوسیون بدن نیز کاربرد دارد.

چه چیزی در این گیاه وجود دارد که آن را بسیار خاص کرده است؟ خواص رازک چیست؟!

کاربردها و خواص رازک

به نظر می‌رسد گیاه رازک دارای ترکیبات شیمیایی‌ای با تاثیراتی مشابه هورمون استروژن در بدن است. دیگر ترکیبات موجود در آن باعث کاهش تورم، جلوگیری از عفونت‌ها، ایجاد خواب آلودگی، بهبود اشتها، افزایش جریان ادرار، شروع و افزایش جریان شیر مادر می‌شوند.

از این گیاه به صورت خوراکی جهت درمان مواردی مانند اختلالات خواب، بی‌قراری، سوء هاضمه، تنش، تحریک پذیری، بیش فعالی یا همان ADHA، عصبی بودن، سرطان پروستات، سرطان پستان، سرطان تخمدان، کلسترول بالا، سل، عفونت مثانه و علائم یائسگی استفاده می‌شود.

1- استفاده از رازک در تولید دﺋودورانت:

تحقیقات نشان داده است که دئودورانت‌های حاوی رازک، نمک زینک ،آلوئه ورا، بابونه، ویتامین ث و سایر مواد تشکیل دهنده، می‌تواند بوی بد بدن و زیر بغل را کاهش دهد.

2- کاربرد رازک در درمان بی‌خوابی:

در این مورد نیاز به انجام تحقیقات بیشتری است. هنوز مشخص نیست که آیا مصرف رازک به تنهایی به درمان بی‌خوابی کمک می‌کند یا خیر. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد استفاده از رازک به همراه موارد دیگر مانند سنبل الطیب و گل ساعتی می‌تواند باعث افزایش مدت زمان خواب شود و اثری مشابه داروی زولپیدم (یا همان امبین) دارد.

برخی دیگر از تحقیقات دیگر نشان می‌دهند که طی یک دوره درمانی یک ماهه استفاده از ترکیب رازک و سنبل الطیب به افراد کمک می‌کند تا سریعتر بخوابند و با تاثیری مشابه داروی برمازپام (یا همان لکسوتانیل) کیفیت خواب را بالا می‌برد.

مصرف رازک به همراه داروهای آرام بخش ممکن است باعث خواب آلودگی بیش از حد شود. برخی از داروهای آرام بخش شامل کلونازپام (یا همان کلونوپین)، لورازپام (یا همان آتیوان)، فنوباربیتال (یا همان دوناتال)، زولپیدم (یا همان امبین) هستند.

در برخی از مطالعات به این نتیجه رسیده‌اند که نوشیدن ماءالشعیر حاوی رازک باعث می‌شود تا افرادی مانند پرستاران، پزشکان، نگهبان‌ها که به علت شرایط شغلی‌ تغییر شیفت کاری دارند، سریعتر به خواب روند.

3- به کار بردن رازک جهت درمان زخم پا:

پماد موضعی حاوی نوعی جلبک دریایی قهوه‌ای به نام “bladder wrack”، پاپیتال، شاه‌بلوط هندی، گیاه آب‌قاشقی، کوله‌خاس، گیاه دم‌اسب و رازک، به کاهش درد و التهاب و درمان زخم پا کمک می‌کند و باعث افزایش جریان خون در پاها می‌شود.

4- تاثیر رازک در علائم یائسگی:

وجود فلاونوئید 8-پرنیلنارینژین در گیاه رازک به عنوان یک فیتواستروژن طبقه‌بندی می‌شود که مشابه هورمون زنانه استروژن عمل می‌‌کند، در نتیجه باعث کاهش علائم حاصل از کمبود استروژن در بدن خواهد شد.

از آنجا که در زمان یائسگی و به دلیل افت استروژن در بدن، خانم‌ها دچار گرگرفتگی و تعریق شبانه می‌شوند، گیاه رازک ممکن است به کاهش این علائم کمک کند.

تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف عصاره رازک روزانه پس از دوره درمانی 8 تا 12 هفته باعث بهبود علائم یائسگی نمی‌شود. هرچند ممکن است پس از دوره درمان 6 هفته‌ای، شدت گرگرفتگی را بهبود بخشد.

5- فواید استفاده از رازک در بیماری‌های قلبی و عروقی:

آترواسکلروز به دنبال تجمع پلاکت‌ها در رگ‌ها و سخت شدن دیواره شریان‌ها اتفاق می‌افتد و این شرایط ممکن است منجر به حمله قلبی یا سکته شود. اعتقاد بر این است که ترکیب زانتوهومول (Xanthohumol) موجود در رازک مانع تنگی عروق شده و به بهبود گردش خون کمک می‌کند.

طی مطالعه‌ای در ژاپن موش‌ها را با عصاره زانتوهومول رازک تغذیه کردند و متوجه افزایش معنی‌دار كلسترول خوب خون شدند. طی تحقیقات انجام شده در دانشگاه ایالتی اورگن از تاثیرات مفید رازک در کاهش وزن و فشار خون گفته شده است.

6- رازک و درمان سرطان:

شواهدی نشان داده است که زانتوهومول از بروز سرطان جلوگیری می‌کند و در از بین بردن یک سری از سرطان‌های خاص مانند سرطان پستان، سرطان روده بزرگ، سرطان تخمدان، سرطان کبد، ملانوما، لوسمی و سرطان ریه نقش مثبت دارد.

فلاونوئیدها به چند طریق این کار را انجام می‌دهند. فلاونوئیدها یا باعث سایتوتوکسیک یا همان آسیب رساندن به سلول‌های سرطانی می‌شوند یا باعث آپوپتوزیس یا همان مرگ برنامه‌ریزی شده سلول‌های سرطانی خواهند شد.

7- استفاده از رازک در درمان افسردگی:

طی تحقیقات به این نتیجه رسیده‌اند که ترکیبات موجود در گیاه رازک موجب کاهش استرس، اضطراب و افسردگی می‌شود.

8- تاثیر رازک در کاهش وزن:

ترکیبی از ایزوهومولون حاصل از رازک و پروآنتوسیانیدین‌های اولیگومریک حاصل از آکاسیا، علائم سندرم متابولیک را بهبود می‌بخشد. مصرف آن در کنار تصحیح رژیم غذایی و نیز ورزش کردن سطح تری گلیسیرید و کلسترول بد خون را کاهش داده و حساسیت به انسولین را بالا می‌برد.

9- رازک و بهداشت دندان‌ها:

پلی فنول‌های موجود در رازک از رشد پلاکت‌های دندان‌ها جلوگیری کرده و مانع تجمع دو گونه باکتری استرپتوکوک موتانس و استرپتوکوک سوبرینوس که باعث ایجاد حفره‌های دندانی هستند، می‌شوند. برای این منظور می‌توان از دهانشویه حاوی رازک استفاده کرد.

10- خواص ضد آلرژی رازک:

از تاثیر مثبت عصاره رازک در افراد مبتلا به آلرژی به گرده گل و گرد و خاک در مطالعات یاد شده است که باعث بهبود علائمی مانند آبریزش و گرفتگی بینی می‌شود. به این صورت که در سلول‌های انسان موجب کاهش تولید سیتوکین و نیز هیستامین می‌شود. این دو ماده فعال کننده واکنش‌های التهابی آلرژیک هستند.

11- رازک به تنظیم قند خون کمک می‌کند:

وجود فلاونوئیدهایی از جمله کاتچین، اپیکاتچین، کوئرستین و روتین در رازک ممکن است باعث کاهش قند خون شوند.

12- رازک باعث کاهش درد می‌شود:

ترکیبی از ایزوهولون رازک، عصاره رزماری و اولئانولیک اسید باعث کاهش دردهای آرتروزی و فیبرومیالژی (سندرم درد اسکلتی-عضلانی مزمن) می‌شود.

13- رازک موجب سلامت پوست می‎شود:

مصرف عصاره رازک یا قرص‌های حاوی زانتوهومول و هومولون باعث کاهش التهاب‌های پوستی می‌شود. چرا که موجب کاهش فعالیت کوتی باکتریوم آکنه، استافیلوکوک اپیدرمیدیس، استافیلوکوک اورئوس، کوکوریا ریزوفیلا و استرپتوکوک پیوژنز و به دنبال آن باعث کاهش ایجاد آکنه می‌شود.

در ادامه برای مسیر مطالعه درباره ماءالشعیر پیشنهاد می کنیم مقالات زیر را هم بخوانید.

قند ماءالشعیر بیشتر است یا نوشابه؟

آیا ماءالشعیر سنگ ساز است؟

ماءالشعیر مالت

کلام آخر

همانطور که در بالاتر گفتیم گیاه رازک کاربردهای بسیار زیادی دارد و تاکنون از فواید آن در صنایع غذایی، نوشیدنی، دارویی و آرایشی بهداشتی بسیار بهره‌مند شده‌اند.

حتما در داروخانه‌ها با قرص‌های لاغری حاوی رازک آشنا شده‌اید و بسیاری از عطاری‌ها این گیاه را جهت از بین بردن جوش‌های صورت و بسیاری موارد دیگر به مراجعین پیشنهاد می‌دهند.

ناگفته نماند که تمام این تاثیرات مفید رازک طی مطالعات تجربی به نتیجه رسیده‌اند و هنوز نتیجه کاملا علمی و قطعی به دست نیامده است. پس برای شروع مصرف گیاهان دارویی‌ای از این قبیل ابتدا با پزشک خود مشورت کنید.