انسان سال‌هاست که از شیر حیوانات مختلف مثل گاو، گوسفند، بز، شتر و گاومیش برای تغذیه استفاده می‌کند و محصولات غذایی متنوعی هم با استفاده از شیر فرآوری می‌شوند. در واقع شیر و لبنیات یکی از بسته‌های غذایی اصلی و مهم در رژیم غذایی انسان‌ها محسوب می‌شوند. بسته به منطقه جغرافیایی و نوع زندگی و ذائقه افراد ممکن است استفاده از شیر برخی حیوانات مثل شتر و گاومیش چندان طرفدار نداشته باشد. می‌توان گفت شیر گاو، بز و گوسفند تقریبا بیشتر استفاده در مصرف انسانی و ساخت محصولات لبنی مختلف دارند. طبیعتا ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی شیر و ترکیبات آن برای هرگونه حیوانی متفاوت است و شیر این سه حیوان از نظرهای مختلف با هم فرق دارند. برای همین هم این سوال که شیر کدام حیوان بهتر است؟ همیشه یکی از سوالات کسانی‌ست که نسبت به داشتن تغذیه سالم‌تر و جذب بهتر مواد غذایی برای بدن‌شان حساس هستند.

شیر کدام حیوان بهتر است؟

کارشناسان تغذیه می‌گویند شیر گوسفند در مقایسه با شیر گاو و بز سطوح بالاتری از مواد جامد و مواد مغذی دارد. از آن طرف شیر بز حاوی بسیاری از مواد مغذی از جمله پروتئین A2 و الیگوساکاریدها است که این شیر را از بسیاری جهات شبیه به شیر انسان می‌کند. لیپیدهای موجود در شیر گوسفند و بز هم دارای ویژگی‌های فیزیکی بالاتری نسبت به شیر گاو هستند. در واقع، از بسیاری جهات، شیر بز و گوسفند منبع سالم‌تری برای خوردن و تولید انواع لبنیات به شمار می‌روند. برای پاسخ دقیق‌تر به اینکه شیر کدام حیوان بهتر است بیایید چند ویژگی مهم هر کدام از شیرهای گاو، گوسفند و بز را بررسی کنیم.

بیشتر بخوانید: انواع پروتئین شیر کدام است؟

شیر کدام حیوان هضم راحت‌تر و لاکتوز کمتری دارد؟

گلبول‌های چربی موجود در شیر بز و گوسفند کوچک‌تر از گلبول‌های موجود در شیر گاو هستند و بنابراین هضم شیر بز و گوسفند آسان‌تر است. در واقع شیر گوسفند و بز بیشتر حاوی اسیدهای چرب با زنجیره متوسط و کوتاه است. گلبول‌های چربی کوچک‌تر اغلب راحت‌تر هضم می‌شوند و کمتر باعث ایجاد کلسترول بالا می‌شوند.

یکی از عواملی که همیشه مردم را برای مصرف لبنیات بز و گوسفند نگران می‌کند این است که این شیرها چربی بیشتری دارند، اما همانطور که گفته‌ شد، چربی این شیرها به‌ اصطلاح کارشناسان تغذیه چربی خوب است. چربی سالم مثل تری‌گلیسیرید با زنجیره متوسط حتی به افزایش متابولیسم بدن هم کمک می‌کند!

شیر بز همچنین دارای قندهای لاکتوز کمتری است که باعث می‌شود هضم آن برای افرادی که حساسیت به لاکتوز دارند، راحت‌تر باشد. علاوه بر این‌ها شیر بز الیگوساکارید بیشتری هم نسبت به شیر گاو دارد. الیگوساکاریدها به‌عنوان پری‌ بیوتیک عمل می‌کنند و رشد و تقسیم باکتری‌های مفید پروبیوتیک را در روده تحریک می‌کنند. بنابراین هضم آن حتی برای افرادی که مشکل عدم تحمل گلوکز دارند هم راحت‌تر است. به‌ طور کلی شیر بز و گوسفند در مقایسه با شیر گاو ۲۰ درصد گلبول‌های چربی کوچک‌تر و سطوح پایین‌تری از لاکتوز دارند.

بیشتر بخوانید: طبع شیر گوسفندی سرد است یا گرم؟

شیر کدام حیوان التهاب‌زایی و حساسیت‌زایی کمتری دارد؟

بسیاری افراد مشکل عدم تحمل لاکتوز ندارند، اما به لبنیات حساسیت دارند. دلیل حساسیت به لبنیات معمولا به‌ دلیل پروتئین کازئین نوع A1 موجود در شیر گاو است. برخلاف شیر گاو، شیر بز و گوسفند حاوی پروتئین A1 نیست و فقط نوع A2 پروتئین کازئین را دارد که بسیار کمتر التهابی است و به پروتئین‌های موجود در شیر مادر انسان نزدیک‌تر است، بنابراین احتمال ایجاد آلرژی و التهاب کمتری هم دارند.

بیشتر بخوانید: بهترین زمان مصرف شیر چه زمانی است؟

حجم و میزان مواد مغذی‌ در شیر کدام حیوان بیشتر است؟

یکی از مهم‌ترین نکاتی که در پاسخ به پرسش شیر کدام حیوان بهتر است باید به آن توجه شود، میزان و حجم مواد معدنی و مغذی در هر کدام از شیرهای گاو، گوسفند و بز است. به‌ طور کلی میزان آب موجود در شیر گوسفند در مقایسه با شیر گاو و بز که هر دو حدود ۸۷ درصد هستند، تقریبا ۸۱ درصد است. یعنی در هر حجم مساوی، شیر گوسفند کمی چربی، پروتئین و برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی بیشتری نسبت به شیر گاو و بز دارد. معمولا درصد پروتئین شیر گوسفند در مقایسه با شیر گاو و بز ۶۰ درصد بیشتر است و چربی‌های مفید بیشتری هم دارد! در ضمن پروتئین شیر گوسفند کامل است و تمام ۱۰ اسید آمینه ضروری بدن را دارد.

همچنین شیر گوسفند از نظر ویتامین‌ B12، ویتامین C، فولات و منیزیم نیز غنی‌تر از شیر گاو یا بز است. علاوه بر این‌ها سایر مواد مغذی حیاتی از جمله کلسیم، آهن، منیزیم، روی، تیامین، ریبوفلاوین، ویتامین‌های B6 و D ،A ،B1 ،B6 ،E، اسیدهای آمینه با زنجیره متوسط، اسیدهای لینولئیک و امگا ۳ و ۶ هم در شیر گوسفند به میزان خوبی وجود دارند. البته شیر بز نسبتا روی و سلنیوم بیشتری در مقایسه با شیر گاو و گوسفند دارد. منیزیم، فسفر و روی مواد مغذی‌ای هستند که ممکن است به مبارزه با آلرژی و اگزما کمک کنند و برای بدن مزایای بسیاری دارند.

جدول زیر مواد مغذی شیر گوسفند و گاو و بز را با هم مقایسه کرده است:

شیر بز	شیر گاو	شیر گوسفند	µ / 100 g
52	44	83	Vitamin A
<0.21	<0.1	0.2	B Carotene
0.03	0.12	0.18-0.88	Vitamin D
90	30	120	Vitamin E
1500	1100	4700	Vitamin C
40	41	85	Thiamin 85
180	138	330	Riboflavin
50	63	83	Vitamin B6
0.4	0.08	0.6	Vitamin B12
80	328	428	Nicotinic acid
50	415	464	Pantothenic acid
3.0	3.1	2.6	Biotin
0.5	0.6	5.6	Folic acid

 شیر کدام حیوان کلسیم بیشتری دارد؟

یکی از دلایل اصلی که از کودکی درباره ضرورت خوردن شیر به ما گفته می‌شد، این است که شیر یکی از منابع غذایی مهم با کلسیم بالاست که باعث رشد بهتر استخوان‌ها و سلامت‌ دندان‌ها و… می‌شود. پس یکی از عوامل مهمی که می‌تواند روی پاسخ ما به سوال شیر کدام حیوان بهتر است؟ اثر بگذارد این است که ببینیم شیر کدام حیوان کلسیم بیشتری دارد.

بیشتر بخوانید: یک لیوان شیر چقدر کلسیم دارد؟

درست است که اساسا شیر منبع خوبی از کلسیم محسوب می‌شود، اما درست مثل دیگر مواد مغذی و معدنی در شیر، میزان کلسیم هم در شیر گاو، گوسفند و بز متفاوت است. اصولا شیر بز یک منبع ایده‌آل برای جذب کلسیم است و تقریباً ۱۳ درصد کلسیم بیشتری نسبت به شیر گاو دارد. یعنی مثلا اگر در یک لیوان شیر گاو ۲۷۵ تا ۳۰۰ گرم کلسیم وجود دارد، یک لیوان شیر بز حاوی ۳۳۰ گرم کلسیم است.

شیر گوسفند هم فقط ۲۵۴ درصد از نیاز روزانه کلسیم بدن را تأمین می‌کند اما شیر گاو نهایتا تا ۱۷۰ درصد کلسیم مورد نیاز بدن را در خود دارد. مثلا ۱۰۰ گرم پنیر تهیه‌شده از شیر گاو نهایتا ۳۲۰ میلی‌گرم کلسیم دارد ولی همین مقدار پنیر گوسفندی حاوی ۵۳۰ میلی‌گرم کلسیم است. به‌ طور کلی شیر بز و گوسفند حتی در این ماده معدنی مهم هم بالاتر از شیر گاو قرار می‌گیرند.

بیشتر بخوانید: فواید شیر گوسفند برای سلامتی

جمع‌بندی

شیر گوسفند، بز یا گاو؟ شیر کدام حیوان بهتر است؟ کدام یکی از این شیرها و محصولات لبنی تهیه‌شده از آن‌ها برای شما سالم‌تر و مناسب‌تر است؟ واقعیت این است که به‌طور کلی مواد مغذی و معدنی موجود در شیر گوسفند و بز به‌ میزان قابل‌توجهی از شیر گاو بیشتر است. در ضمن جذب و استفاده از بسیاری از مواد مغذی موجود در شیر بز و گوسفند، مانند کلسیم، آهن، منیزیم و فسفر و… برای بدن آسان‌تر است. علاوه بر این‌ها افرادی که عدم تحمل لاکتوز یا نوعی از حساسیت به لبنیات را دارند احتمالا برای مصرف شیر گوسفند و بز مشکلی نخواهند داشت.

نکته مهم دیگر اینکه به دلیل ماهیت کوچک‌تر صنعت لبنیات بز و گوسفند، اعتقاد بر این است که شیر این حیوانات و فرآورده‌های شیر گوسفندی و محصولات لبنی تهیه‌شده از شیر بز، احتمالا نسبت به شیر گاو و محصولات لبنی گاوی کمتر احتمال آلوده به آفت‌کش‌ها یا هورمون‌های رشد باشند.

معمولا با یکی دوبار امتحان شیر گاو یا گوسفند و بز خودتان متوجه می‌شوید که بدن شما با کدام‌ یک از آن‌ها سازگارتر است. مهم این است که همیشه مقدار استانداردی از شیر و لبنیات سالم را در لیست غذایی خود داشته باشید.

سوالات متداول

شیر کدام حیوان راحت‌تر هضم می‌شود؟

شیر بز و گوسفند نسبت به شیر گاو گلبول‌های چربی کوچکتری دارد و بیشتر حاوی اسیدهای چرب با زنجیره متوسط و کوتاه است. به همین دلیل هضم شیر گوسفند و شیر بز نسبت به هضم شیر گاو آسان‌تر است. حتی به راحتی توسط افرادی که سیستم گوارشی ضعیفی دارند هضم می‌شود.

شیر کدام حیوان مغذی‌تر است؟

شیر گوسفند ارزش غذایی بالایی دارد و سرشار از پروتئین و چربی است. یعنی در هر حجم مساوی، حجم پروتئین و برخی ویتامین‌های B12 ،B6 ،D ،A ،B1 ،B6 ،E و مواد معدنی مثل منیزیم، فسفر و روی در شیر گوسفند بیشتر از شیر گاو و شیر بز است.

شیر کدام حیوان کمترین لاکتوز را دارد؟

شیر بز در مقایسه با شیر گوسفند و شیر گاو قندهای لاکتوز کمتری دارد. به‌طور کلی شیر بز و گوسفند نسبت به شیر گاو ۲۰ درصد گلبول‌های چربی کوچک‌تر و میزان کمتری لاکتوز دارند.

شیر کدام حیوان بیشترین پروتئین را دارد؟

شیر گوسفند در مقایسه با شیر گاو و بز ۶۰ درصد پروتئین بیشتری دارد. نکته دیگر اینکه پروتئین‌های موجود در شیر گوسفند کامل است و تمام ۱۰ اسید آمینه ضروری بدن را شامل می‌شود.

منابع:

https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0921448806002549#:~:text=Sheep%20milk%20has%20higher%20specific,Haenlein%20and%20Wendorff%2C%202006).

https://bellwetherfarms.com/simple-faqs/why-is-sheep-milk-yogurt-good-for-me-what-is-the-difference-between-sheep-goat-and-cows-milk/#:~:text=Sheep%20milk%20contains%20about%20one,while%20being%20lower%20in%20sodium.

https://medium.com/@susan_holtham/goat-and-sheep-milk-vs-cows-milk-what-s-the-difference-and-benefits-88db61ccb9e0

https://www.joyoushealth.com/26725-blog-cow-vs-goat-and-sheep-s-milk-which-is-better