شیر گوسفند در مقایسه با شیر سایر گونه‌های اهلی مثل گاو و بز ارزش غذایی و غلظت بالاتری از پروتئین‌ها، چربی‌ها، مواد معدنی و ویتامین‌ها دارد و مثل شیر بز بو یا طعم قوی و زننده‌ای ندارد. تحقیقات نشان می‌دهد که شیر گوسفند تقریبا دو برابر و در برخی موارد بسیار بیشتر از دو برابر مقدار مواد جامد موجود در شیر بز و گاو حاوی اسیدهای چرب، کلسیم، فسفر، آهن و منیزیم است. برای همین هم کارشناسان تغذیه معتقدند که شیر گوسفند مغذی‌ترین شیری است که امروزه در جهان به فروش می‌رسد. احتمالا تنها شیر دیگری که می‌توان با آن مقایسه کرد شیر شتر و گاومیش است.

درضمن ویژگی‌های فیزیکوشیمیایی و تغذیه‌ای شیر گوسفند باعث می‌شود تا برای تولید محصولات حاوی ترکیبات پری‌بیوتیک یا باکتری‌های پروبیوتیک، که دسته‌های اصلی در بازار مواد غذایی کاربردی هستند، گزینه‌ای ایده‌آل باشد.

علاوه بر این‌ها دستگاه گوارش انسان شیر گوسفند را در مقایسه با شیر گاو و بز راحت‌تر هضم می‌کند. مخصوصا افرادی که دچار عدم تحمل لاکتوز هستند و قادر به هضم شیر گاو یا بز نیستند، با شیر گوسفند مشکلی ندارند. یعنی محصولات شیر گوسفند تنها محصولات لبنی است که می‌تواند با خیال راحت جایگزین شیر گاو یا بز برای این افراد شود. به همین دلیل معمولا شیر گوسفند می‌تواند برای تولید غذای پزشکی هم استفاده شود.

بیشتر بخوانید: طبع شیر گوسفندی سرد است یا گرم؟

چرا شیر گوسفند مفید است؟

گوسفند منبع مهمی از مواد فعال زیستی است که نقش مهمی در سلامتی بدن دارند. ترکیب ارزشمند شیر گوسفند به‌دلیل محتوای بالای اسیدهای چرب، ایمونوگلوبولین‌ها، پروتئین‌ها، هورمون‌ها، ویتامین‌ها و مواد معدنی یکی از مهم‌ترین منابع تغذیه‌ای محسوب می‌شود. مخصوصا که بسیاری از بیوپپتیدهای موجود در شیر دارای خواص ضد باکتریایی، ضد ویروسی و ضد التهابی هم هستند.

شیر گوسفند همچنین حاوی بسیاری از مواد فعال بیولوژیکی، ضد باکتری، تعدیل‌کننده ایمنی و آنتی‌اکسیدان است. محتوای بالای مواد مغذی ارزشمند و مواد فعال بیولوژیکی در شیر گوسفند، ارزش غذایی این شیر و فرآورده‌های حاصل از آن را بیشتر هم می‌کند. این شیر به‌دلیل محتوای کلسیم بالایی که دارد برای پیشگیری از پوکی استخوان و افرادی که از این بیماری رنج می‌برند بسیار مفید است.

درضمن همان‌طور که گفته شد، شیر گوسفند در تولید پری‌بیوتیک‌ها و پروبیوتیک‌ها و حتی به‌عنوان ماده‌ای در شیرخشک‌های شیرخواران هم استفاده می‌شود. یعنی شیر گوسفند می‌تواند جایگزین مناسبی برای شیر مادر باشد و مواد مغذی را به نوزاد برساند.

بیشتر بخوانید: بهترین زمان مصرف شیر چه زمانی است؟

مقایسه شیر گوسفند با شیر گاو و بز

به‌طور کلی شیر گوسفند و فرآورده‌های آن منبع مهمی از اسیدهای چرب، کلسیم، فسفر، آهن و منیزیم هستند. اما مقدار و میزان این مواد در شیر گوسفند چه تفاوتی با شیر گاو و بز دارد که باعث شده شیر گوسفند یکی از مغذی‌ترین شیرهای مورد استفاده در جهان باشد؟

کلسیم و مواد معدنی مانند روی

میزان کلسیم و روی در شیر گوسفند از شیر بز و گاو بیشتر است. شیر گوسفند ۲۵۴ درصد از نیاز روزانه ۸۰۰ میلی‌گرم کلسیم بدن را تأمین می‌کند؛ در حالی که شیر گاو تنها ۱۷۰ درصد این نیاز روزانه را پاسخ می‌دهد. پنیر گاوی تنها ۳۲۰ میلی‌گرم در ۱۰۰ گرم کلسیم دارد که در مقایسه با پنیر گوسفندی با ۵۳۰ میلی‌گرم کلسیم در ۱۰۰ گرم، عدد واقعا پایین‌تری است.

روی نیز یکی از مواد معدنی مغذی‌ محسوب می‌شود که برای داشتن پوستی سالم ضروری است. این ماده در شیر گوسفند به میزان قابل قبولی وجود دارد. نسبت کلسیم به فسفر هم در شیر گوسفند تقریباً عالی است، زیرا یکی از این‌ها بدون دیگری قابل هضم نیست.

بیشتر بخوانید: یک لیوان شیر چقدر کلسیم دارد؟

آمینو اسیدها

مواد فعال زیستی شیر گوسفند نیز خاصیت ضد سرطانی دارند. شیر گوسفند به‌دلیل داشتن CLA (اسید لینولئیک مزدوج) و اسید اوروتیک از بروز دیابت نوع ۲، بیماری آلزایمر و سرطان جلوگیری می‌کند.

بیشتر بخوانید: بهترین نوشیدنی برای دیابتی‌ها چیست؟

شیر گوسفند همچنین به‌عنوان یک محصول غنی از مواد فعال زیستی، می‌تواند یک کمک پزشکی برای حمایت از بدن در مبارزه با بیماری‌های عصبی و سرطان باشد. مشخص شده است که نوشیدن شیر گوسفند می‌تواند مشکلات مربوط به اسید اوروتیک متابولیسم و اسید فولیک و ویتامین B12 را بهبود ببخشد.

یک اسید آمینه مهم پروتئین شیر گوسفند پرولین است. پرولین و هیدروکسی پرولین هر دو در پروتئین‌های شیر گوسفند و کلاژن یافت می‌شوند. پرولین یک ماده ضروری برای تشکیل کلاژن، بازسازی غضروف، تشکیل بافت همبند، ترمیم آسیب‌های پوستی و زخم‌ها، بهبود پوشش روده و ترمیم مفاصل است.

پروتئین‌های شیر گوسفند

پروتئین‌های شیر گوسفند شامل کمپلکس‌های کازئین (80 درصد) و پروتئین‌های آب پنیر (20 درصد) می‌شود. این پروتئین‌ها حاوی چندین ماده بسیار مهم از جمله لیزوزیم، لاکتوپراکسیداز یا لاکتوفرین هستند که اثرات ضد باکتریایی، آنتی اکسیدانی، ضد سرطانی و ضد التهابی دارند. کارشناسان می‌گویند شیر گوسفند در مقایسه با شیر بز و گاو حاوی بیشترین لاکتوفرین است.

بیشتر بخوانید: انواع پروتئین شیر کدام است؟

اسیدهای چرب

سال‌هاست که از مضرات اسیدهای چرب و نقش آن‌ها در پیشگیری از ابتلا به سرطان گفته شده و می‌شود. اسیدهای چرب یکی از مهم‌ترین اجزای زیست فعال در شیر پستانداران هستند. این مواد به‌دلیل ارزش غذایی بالا و تأثیرشان بر فرآیندهای فیزیکوشیمیایی بدن، برای رشد مناسب سیستم عصبی ضروری محسوب می‌شوند.

خبر خوب اینکه شیر گوسفند حاوی مقدار زیادی چربی تک غیراشباع است که به کاهش کلسترول کمک می‌کند. شیر گوسفند همچنین حاوی اسیدهای چرب زنجیره کوتاه و بتا کازئین A2 هم هست. آن‌طور که تحقیقات نشان می‌دهد بتا کازئین‌های A2 نسبت به بتا کازئین‌های A1 در بدن افراد راحت‌تر پذیرفته می‌شوند. شیر گاو معمولا هم بتا کازئین A1 و هم بتا کازئین A2 دارد، اما شیر گوسفند فقط دارای نوع A2 بتا کازئین است. در ضمن اسیدهای چرب با زنجیره متوسط سریع‌تر در بدن تجزیه می‌شوند و به جذب لاکتوز هم کمک می‌کنند. به همین دلیل نیز معمولا افراد حساس به لاکتوز می‌توانند شیر گوسفند را بدون ناراحتی معده مصرف کنند.

بیشتر بخوانید: مضرات شیر گوسفندی چیست؟

ویتامین‌های شیر گوسفند

شیر گوسفند از نظر ویتامین‌های A، B و E بسیار مغذی‌ست و از شیر گاو غنی‌تر است.  این شیر حاوی مقدار زیادی ویتامین B است که برای رشد مغز و عملکرد سیستم عصبی ضروری است. بیماران مبتلا به افسردگی معمولا غلظت کمتری از ویتامین‌های B3 و B6 و سطوح بالایی از پروتئین‌های IL-6 و CRP دارند. به‌همین دلیل خوردن شیر گوسفند حتی می‌تواند به درمان افسردگی هم کمک کند.

سایر ویتامین‌های خانواده B از جمله ویتامین B5 و ویتامین B12 هم به مقدار خوبی در شیر گوسفند وجود دارند. ویتامین B5 پیش‌ساز ضروری برای کوآنزیم A است. این کوآنزیم در فرآیندهای بیولوژیکی که متابولیسم کربوهیدرات‌ها، لیپیدها، پروتئین‌ها و اسیدهای نوکلئیک را تنظیم می‌کنند، نقش کلیدی دارد. کمبود ویتامین B12 نیز در دوران بارداری می‌تواند اثرات نامطلوبی بر رشد کودک داشته باشد، مانند اختلالات گفتاری و مشکلات تمرکز.

چربی‌ شیر گوسفند

شیر گوسفند در مقایسه با شیر بز و گاو دو برابر چربی بیشتری دارد. اما گلبول‌های چربی موجود در شیر گوسفند کوچک‌تر از گلبول‌های شیر گاو یا بز است؛ بنابراین شیر یکدست‌تر است. مهم‌تر از همه اینکه گلبول‌های چربی کوچک‌تر هضم راحت‌تری دارند و کمتر باعث ایجاد کلسترول بالا می‌شوند.

جدول مقایسه‌ای مواد مغذی شیر گوسفند و گاو و بز

شیر بز	شیر گاو	شیر گوسفند	µ / 100 g
52	44	83	Vitamin A
<0.21	<0.1	0.2	B Carotene
0.03	0.12	0.18-0.88	Vitamin D
90	30	120	Vitamin E
1500	1100	4700	Vitamin C
40	41	85	Thiamin 85
180	138	330	Riboflavin
50	63	83	Vitamin B6
0.4	0.08	0.6	Vitamin B12
80	328	428	Nicotinic acid
50	415	464	Pantothenic acid
3.0	3.1	2.6	Biotin
0.5	0.6	5.6	Folic acid

جمع‌بندی

شیر گوسفند و فرآورده‌های آن منبع مهمی از اسیدهای چرب، کلسیم، فسفر، آهن و منیزیم هستند. محصولات شیر تخمیرشده مثل پنیر، کفیر و… اثرات مثبتی روی سلامتی، به ویژه سیستم قلبی عروقی و کنترل بیماری‌هایی مثل دیابت دارند. برای مثال مصرف ماست و کفیر مخصوصا اگر از شیر گوسفند تهیه شده باشند، چاقی و خطر ابتلا به سندرم متابولیک را کاهش می‌دهد و از دیابت نوع ۲ جلوگیری می‌کند. به‌ همین دلیل از قدیم این باور وجود دارد که مصرف زیاد شیر گوسفند طول عمر افراد را بیشتر می‌کند. گفتنی است که خیلی افراد دلیل عمر طولانی چوپان‌های بلغاری را استفاده از رژیم غذایی محصولات گوسفندانشان می‌دانند.

شیر گوسفند برای تولید پنیر هم ایده‌آل است زیرا در مقایسه با شیر گاو یا بز دو برابر مواد جامد بیشتری دارد. برای تهیه یک کیلوگرم پنیر گودا از ده لیتر شیر گاو استفاده می‌شود، اما تنها پنج لیتر شیر گوسفند برای تهیه همین مقدار پنیر نیاز است.

در ضمن شیر گوسفند حدود یک سوم انرژی بیشتری نسبت به شیر گاو یا بز دارد. همین هم باعث شده تا این شیر را برای افرادی که دوران پس از بیماری را می‌گذرانند و ورزشکاران که نیاز به عملکرد بالای فیزیکی و بدنی دارند یک گزینه عالی باشد.

سوالات متداول

آیا شیر گوسفند برای انسان مفید است؟

شیر گوسفند بسیار مغذی است. از نظر ویتامین‌های A ،B و E، کلسیم، فسفر، پتاسیم و منیزیم از شیر گاو غنی‌تر است. همچنین حدود یک سوم انرژی بیشتری نسبت به شیر گاو یا بز دارد. برای همین شیر گوسفند مخصوصا برای ورزشکاران و افرادی که پس از بیماری دوران نقاهت را می‌گذرانند بسیار گزینه خوبی است.

آیا شیر گوسفند بهتر از شیر گاو است؟

شیر گوسفند در هر لیوان مواد مغذی بیشتری دارد. از پروتئین، چربی و ویتامین‌ها گرفته تا مواد معدنی بیشتر. به‌عنوان مثال، در مقایسه با شیر گاو در شیر گوسفند تقریبا دو برابر سطح کلسیم و روی بیشتری وجود دارد.

طعم شیر گوسفند چگونه است؟

شیر گوسفند طعم بسیار لطیف و تقریباً شیرین و بدون چربی دارد. بافت این شیر ابریشمی است و وقتی برای تهیه پنیر استفاده می‌شود، پنیر تهیه‌شده نسبت به لبنیات گاوی چگالی کمتری دارد اما به طرز شگفت آوری خامه‌ای‌تر است.

آیا شیر گوسفند را می‌توان به قهوه اضافه کرد؟

می‌توان برای تهیه قهوه از انواع شیر از جمله شیر پرچرب، شیر کم‌چرب، شیر بز یا گوسفند و حتی شیر سویا استفاده کرد. شیر گوسفند از نظر غلظت و ایجاد کف مورد نیاز روی قهوه ابدا مشکلی نخواهد داشت. البته طعم شیر گوسفند یا شیر گاو کمی متفاوت است و انتخاب مصرف آن یک موضوع ترجیحی است. یعنی به سلیقه غذایی بستگی دارد که آیا شیر گوسفند را برای تهیه قهوه می‌پسندید یا نه.

منابع:

https://jonesfamilyfarm.co.nz/the-benefits-of-sheeps-milk/#:~:text=Sheep%20milk%20is%20highly%20nutritious,and%20high%2Dperformance%20athletes).

https://woodlandsdairy.co.uk/why-sheep-milk-is-better-for-you-than-cow-or-goat-milk-nutritional-benefits-of-sheep-milk/#:~:text=Because%20of%20its%20high%20calcium,camel%20and%20the%20water%20buffalo.

https://ift.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/1541-4337.12250