سیاه‌ دانه یا Nigella sativa که آن را با نام‌های گشنیز رومی، زیره سیاه و شونیز می‌شناسند دانه نوعی گل از خانواده آلاله‌هاست. این گیاه بومی آسیا به‌ویژه آسیای غربی و خاورمیانه بوده که در بخشی از جنوب اروپا نیز یافت می‌شود. سیاه‌دانه دارای خواص دارویی و غذایی فراوانی است که در طب سنتی از آن با نام یک معالجه‌گر قوی یاد می‌شود. علاوه بر اینها  سیاه‌دانه در میان آشپزهای سراسر جهان به‌عنوان یک ادویه خوش عطروطعم نیز شناخته می‌شود.

سیاه‌دانه را عمدتاً به‌صورت دانه، پودر، جوشانده یا عرق مورداستفاده قرار می‌دهند که خواص بسیار زیادی برای آن ذکر شده است. در این قسمت از مجله عالیس شما با 20 خاصیت عرق سیاه‌دانه، روش مصرف آن، محدودیت و عوارض ناشی از آن  آشنا خواهید شد.

سیاه ‌دانه چیست؟

سیاه ‌دانه را از میوه گیاهی به دست می‌آورند که قامت آن بین ۲۰ تا ۹۰ سانتی‌متر است. این گیاه یک‌ساله پس از رسیدن به دوره بلوغ و به بار نشستن میوه‌های مثلثی شکلی‌اش، آماده جمع‌آوری سیاه‌دانه می‌شود. با شکسته شدن پوسته میوه‌ها دانه‌های سفیدرنگی نمایان می‌شود که با قرارگیری در معرض هوای آزاد به رنگ سیاه در می‌آیند.

طبع سیاه ‌دانه گرم و خشک است و طیف وسیعی از افراد می‌توانند از این دانه یا عرق آن استفاده کنند. افرادی که طبعی گرم و خشک دارند باید عرق سیاه‌دانه را در کنار مواد غذایی با طبعی ‌تر و خشک مصرف کنند.

خواص عرق سیاه ‌دانه

محبوبیت و موارد مصرف سیاه‌دانه به‌عنوان چاشنی، ماده معطر، ادویه، چربی‌سوز، ادرارآور، اشتهاآور، تقویت‌کننده کبد و ضد نفخ بسیار زیاد است.

بیشتر بخوانید: خواص عرق بیدمشک

خواص عرق سیاه‌دانه برای زنان

خانم‌ها با مصرف عرق سیاه‌دانه می‌توانند مسائل و مشکلات مربوط به بیماری‌های زنانه خود را برطرف یا کنترل کنند. عرق سیاه‌دانه بیماری‌های عفونی زنانه را از بین می‌برد و قاعده‌آور است. موجب افزایش شیر در دوران شیردهی شده و از بارداری جلوگیری می‌کند. تنبلی تخمدان، چاقی ناشی از مشکلات زنانگی، جوش و آکنه‌های پوستی مربوط به مسائل هورمونی را می‌توان با مصرف عرق سیاه‌دانه کنترل کرد. از سوی دیگر این عرق می‌تواند سیستم ایمنی و سطح فشارخون زنان را تقویت و کنترل کند. خانم‌ها می‌توانند با نوشیدن عرق سیاه‌دانه عفونت‌های قارچی واژن را از بین ببرند. دستگاه تناسلی خود را پاک‌سازی کنند و دردهای رحمی را کاهش دهند.

خواص عرق سیاه‌دانه برای مردان

مردان با نوشیدن عرق سیاه‌دانه می‌توانند میزان هورمون تستوسترون، تعداد اسپرم‌های سالم، میل و قوای جنسی خود را افزایش دهند. مصرف روغن سیاه‌دانه تأثیر مثبتی بر دستگاه تناسلی مردان خواهد گذاشت.

خواص عرق سیاه‌دانه به‌صورت ناشتا

خانم‌ها با مصرف عرق سیاه‌دانه به‌صورت ناشتا در دوران شیردهی می‌توانند میزان و غلظت شیر خود را افزایش دهند.

افراد مختلف در سن و با جنسیت‌های گوناگون، نفخ و گازهای معده‌شان را با مصرف ناشتا عرق سیاه‌دانه کاهش می‌دهند و درد دندان‌ها را از بین می‌برد.

خواص عرق سیاه ‌دانه برای معده

فلاونوئید، ترپن‌ها، ویتامین‌هایA ، B و C موجود در عرق سیاه‌دانه در کنار خاصیت ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی آن به‌شدت بافت معده را تقویت می‌کند. با نوشیدن عرق سیاه‌دانه می‌توانید زخم معده و مشکلات مربوط به این اندام را کاهش دهید.

بیشتر بخوانید: عرقیات گیاهی برای معده

خواص عرق سیاه‌دانه برای روده‌ها

بسیاری از اختلالات و بیماری‌های مربوط به روده اعم از اسهال‌های طولانی‌مدت، یبوست، اسهال خونی، بواسیر، کولیک و گازهای روده را می‌توان با مصرف عرق سیاه‌دانه برطرف و کنترل کرد.

خواص عرق سیاه‌دانه برای کاهش چربی‌های دور شکم

نوشیدن عرق سیاه‌دانه و مالیدن روغن آن روی شکم، باعث کاهش چربی دور شکم و کم‌شدن شاخص توده بدنی (BMI) می‌شود. البته لازم به ذکر است که باید در کنار این موارد، رژیم غذایی مناسب و فعالیت‌های ورزشی را داشته باشید تا در زمان کوتاه‌تری به اندام ایده‌آل خود برسید.

خاصیت عرق سیاه‌دانه برای لاغری

با مصرف عرق سیاه‌دانه می‌توانید اشتهای کاذب خود را کنترل کنید. میل به غذاهای شیرین و کربوهیدرات­دار را کاهش دهید. به‌این‌ترتیب چربی‌های دور شکم را از بین خواهید ‌برد.

بیشتر بخوانید: خواص عرق بهار نارنج برای لاغری

خواص عرق سیاه‌دانه برای پوست و بیماری‌های پوستی

جای‌ دادن سیاه‌دانه در برنامه غذایی در اشکال مختلف می‌تواند بیماری و اختلالات پوستی را کاهش دهد.

خواص عرق سیاه‌دانه برای مو و ابرو

با استفاده از خواص عرق سیاه‌دانه می‌توانید گردش خون در پوست سر، تنظیم چربی و بیماری‌های پوستی مربوط به سر را بهبود ببخشید. در کنار نوشیدن عرق سیاه‌دانه توصیه می‌کنیم که از روغن سیاه‌دانه نیز استفاده کنید تا رویش ابروها و موهایتان به بهترین حالت ممکن دربیایند. تار موهایتان ضخیم‌تر شوند و ابرو و مویی پرپشت­تر داشته باشید.

خواص عرق سیاه‌دانه برای دیابت

مطالعات نشان می‌دهد که مصرف پودر سیاه‌دانه یا عرق آن به افراد مبتلا به دیابت به‌ویژه بیماران دیابتی نوع ۲ کمک می‌کند تا سطح قند خون خود را پایین بیاورند. مصرف این ماده غذایی در کنار رژیم‌های مربوط به آن، نیاز دیابتی‌ها  به انسولین تزریقی را تا حد قابل‌توجهی کاهش خواهد داد.

خواص عرق سیاه‌دانه برای بیماری‌های تنفسی

نوشیدن عرق سیاه‌دانه در کنار ماساژ قفسه سینه با روغن سیاه‌دانه می‌تواند آلرژی‌های تنفسی، سرفه، آسم، آنفولانزا، احتقان، برونشیت و آمفیزم را کنترل و رفته‌رفته بهبود ببخشند.

خواص عرق سیاه‌دانه برای کبد

جوشانده سیاه‌دانه یا عرق آن می‌توانید سموم موجود در کبد را از بین ببرد. به‌این‌ترتیب کبد شما پاک‌سازی خواهد شد و سلامت به آن باز می‌گردد. اگر می‌خواهید از خواص پاک‌سازی سیاه‌دانه استفاده کنید، روش تهیه معجون سیاه‌دانه را بیاموزید.

خواص عرق سیاه‌دانه برای کلیه

کریستال‌های اگزالات کلسیم زمانی که روی هم انباشته شوند سنگ کلیه را ایجاد می‌کنند. مطالعات نشان می‌دهد که عرق سیاه‌دانه می‌تواند بر بافت این توده‌ها تأثیر بگذارد و آن‌ها را بشکند. به‌این‌ترتیب مصرف این عرق موجب خردشدن سنگ کلیه و دفع آن‌ها خواهد شد.

خواص عرق سیاه‌دانه برای آنفولانزا و سرماخوردگی

زمانی که احساس سرماخوردگی دارید مقداری عرق سیاه‌دانه بنوشید و چند قطره روغن سیاه‌دانه را روی ناف خود بریزید و خوب ماساژ دهید. با گرم‌کردن این منطقه می‌توانید عوارض ناشی از آنفولانزا و سرماخوردگی را کاهش دهید.

خواص عرق سیاه‌دانه برای قلب و عروق

سیاه‌دانه فشارخون را کنترل می‌کند و آن را در وضعیت طبیعی نگه می‌دارد؛ بنابراین سلامت قلب و عروق را تأمین خواهد کرد.

خواص عرق سیاه‌دانه برای سیستم عصبی

با مصرف سیاه‌دانه در اشکال مختلف به‌ویژه عرق آن می‌توانید به تقویت حافظه، افزایش تمرکز و قدرت یادگیری خود کمک کنید.

بیشتر بخوانید: عرقیات گیاهی ضد افسردگی

خواص عرق سیاه‌دانه برای خون

مطالعات نشان می‌دهد افرادی که از سیاه‌دانه به صورت‌های مختلفی استفاده می‌کنند می‌تواند سطح پلاکت خون خود را در شرایط ایده‌آل نگهداری کنند. این عرق خاصیت بالا بردن انعقاد خون را دارد.

خواص عرق سیاه‌دانه برای دردهای عصبی و درد مفاصل

خاصیت آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی عرق سیاه‌دانه و ماساژ دادن ناحیه حساس شده با روغن سیاه‌دانه می‌تواند سردردهای عصبی، درد گوش و درد مفاصل را کاهش دهد. علاوه بر اینها ماساژ با روغن سیاه‌دانه موجب کاهش دردهای ناشی از آرتروز و رماتیسم نیز می‌شود.

خاصیت ضد سرطانی عرق سیاه‌دانه

از دیگر خواص عرق سیاه‌دانه، خاصیت ضد سرطانی آن است. تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف این ماده غذایی می‌تواند از سرطان روده بزرگ پیشگیری کند.

خواص عرق سیاه‌دانه برای استخوان‌ها

خاصیت ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی عرق سیاه‌دانه کمک می‌کند که استخوان‌ها کلسیم بیشتری جذب کنند و از کلسیم موجود در سیاه‌دانه نیز کمک بگیرند. شما با نوشیدن عرق سیاه‌دانه سلامت استخوان و دندان‌های خود را تأمین می‌کنید.

عوارض مصرف عرق سیاه‌دانه

مانند هر دارو یا ماده غذایی دیگری، زیاده‌روی در مصرف یا حساسیت‌های موجود می‌تواند پس از مصرف عرق سیاه‌دانه عوارضی را برای فرد به همراه داشته باشد، مانند:

1. احتمال سقط‌ جنین و زایمان زودرس
2. افت و پایین آمدن فشارخون
3. بروز واکنش‌های آلرژیک
4. درماتیت تماسی
5. تداخل دارویی

موارد احتیاط و منبع مصرف عرق سیاه ‌دانه

خانم‌های باردار نباید در دوران بارداری از عرق سیاه‌دانه یا سایر فراورده‌های آن استفاده کنند، زیرا موجب افزایش انقباضات دیواره رحم خواهد شد و احتمال سقط ‌جنین یا زایمان زودرس را افزایش می‌دهد.

نحوه مصرف عرق سیاه‌دانه

سیاه‌دانه را می‌توان به‌صورت پودر،  دانه، جوشانده، همراه با مواد غذایی یا عرق مصرف کرد. به استثنا موارد منع و احتیاط، شما می‌توانید در طی یک روز یک استکان یا یک فنجان عرق سیاه‌دانه مصرف کنید. توصیه می‌کنیم قبل از استفاده طولانی‌مدت از این عرق با یک طبیب یا متخصص گیاهان دارویی نیز مشورت کنید.

شربت سیاه‌دانه و عسل نمونه‌ای از موارد کاربردی عرق سیاه‌دانه و بهره‌مندی از خواص آن است.

کلام آخر

سیاه‌دانه خواص دارویی و غذایی زیادی دارد. به‌طوری‌که در احادیث و کتاب‌های مختلفی به مزایای مصرف سیاه‌دانه به‌وفور اشاره شده است. از این رو جای‌دادن این ماده غذایی در برنامه غذایی به‌صورت کامل، پودر، جوشانده یا عرق آن می‌تواند شما را از مزایای آن بهره‌مند کند.

ما در این قسمت از مجله عالیس شما را با 20 خواص عرق سیاه‌دانه به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم آشنا کردیم. همچنین موارد متعدد دیگری نیز در دسته مزایای مصرف عرق سیاه‌دانه جای می‌گیرند. علاوه بر این‌ها دریافتید که چه کسانی باید از مصرف عرق سیاه‌دانه خودداری کند یا آن را با احتیاط بیشتری مصرف کنند. در کنار این‌ها خواندید که عوارض عرق سیاه‌دانه به چه صورت است و در طی روز مجاز به مصرف چه میزان عرق سیاه‌دانه هستیم.

سؤالات متداول

چه افرادی نباید عرق سیاه‌دانه را مصرف کنند؟

خانم‌های باردار و افرادی که طبع گرم و خشک دارند، بهتر است که از عرق سیاه‌دانه استفاده نکنند.

افراد تا به چه اندازه مجاز به مصرف عرق سیاه‌دانه هستند؟

افرادی که در فهرست منع مصرف قرار نمی‌گیرند می‌تواند در طی ۲۴ ساعت ۱ فنجان یا ۱ استکان عرق سیاه‌دانه بنوشند. البته بهتر است که از نظر و تجویز طبیب یا کارشناسان گیاهان دارویی نیز بهره بگیرند.

طبع عرق سیاه‌دانه به چه صورت است؟

طبع سیاه‌دانه و فراورده‌های آن گرم و خشک است.